Syntetyczność melodii staroruskiego śpiewu cerkiewnego na przykładzie wybranych sticher niedziel o celniku i faryzeuszu oraz o synu marnotrawnym

W niniejszej pracy autor porusza problem związków, jakie zachodzą w staroruskim monodycznym śpiewie cerkiewnym pomiędzy tekstem liturgicznym, a melodyką. W tym celu posłużono się wybranymi hymnami (sticherami), zaczerpniętymi z prawosławnego nabożeństwa wieczornego, przeznaczonego na niedziele przygotowawcze do Wielkiego Postu, kiedy to czytane są fragmenty z Ewangelii o celniku i faryzeuszu oraz o synu marnotrawnym. W oparciu o swoje dotychczasowe badania autor zwraca uwagę na najważniejsze aspekty staroruskiej sztuki kompozytorskiej, w szczególności na odpowiedni dobór formuł melodycznych, a następnie umiejętne dostosowanie ich do wymogów tekstu liturgicznego. Autor podjął się również udowodnienia, iż każda staroruska melodia cerkiewna funkcjonuje w oparciu o określone normy estetyczne oraz sposoby łączenia elementu muzycznego z tekstem liturgicznym. Autor zwraca uwagę także na istotną rolę staroruskiej notacji neumatycznej, która jako jedyna w sposób elastyczny oddaje nie tylko charakter danej melodii, lecz przede wszystkim wskazuje na „Słowo”, a szczególnie na myśli teologiczne, jakie ono niesie.

In this work, the author discusses the problem of relationships that take place in the Old Ruthenian monodic church singing between the liturgical text and the melodics. For this purpose, seleted hymns (stichers) were used, taken from the Orthodox evening devotion, intended for the Sundays of Preparation for the Great Lent, when passages from the Gospel about the Publican and the Pharisee, and about the Prodigal Son are read. Based on his research to date, the author draws attention to the most important aspects of Old Ruthenian compositional art, in particular, the appropriate selection of melodic formulas, and then skilful adaptation of them to the requirements of the liturgical text. The author also undertook to prove that each Old Ruthenian church melody functions on the basis of certain aesthetic norms and methods of combining the musical element with the liturgical text. The author also draws attention to the important role of the Old Ruthenian neumatic notation, which is the only one that flexibly reflects not only the character of a given melody, but above all points to the „Word”, and especially to the theological thoughts its carries.

В данной работе автор рассматривает проблему соотношения литургического текста и мелодии в древнерусском монодическом православном распеве. Для этого использовались избранные гимны (стихеры), взятые из православной вечерней службы, предназначенные для воскресенья, подготовительного к Великому посту, когда читаются отрывки из Евангелий о сборщике налогов и фарисеях, а также о блудном сыне. На основе проведенных к настоящему времени исследований автор обращает внимание на важнейшие аспекты древнерусского композиционного искусства, в частности, на правильный подбор мелодических формул и их умелую адаптацию к требованиям литургического текста. Автор также стремится доказать, что каждая древнерусская церковная мелодия функционирует на основе определенных эстетических норм и приемов сочетания музыкального элемента с литургическим текстом. Автор также обращает внимание на важную роль древнерусской невматической нотации, которая является единственной, гибко отражающей не только характер данной мелодии, но, прежде всего, указывает на «Слово», и особенно на теологические мысли, которые оно несет.