Narracje o przyszłości a projektowanie innowacji - perspektywa studiów nad nauką i technologią

Celem artykułu jest przeanalizowanie wkładu studiów nad nauką i technologią (STS) w debatę o dwustronnej zależności pomiędzy wytwarzaniem wiedzy i technologii a przyszłościami społecznymi i dzisiejszymi wyobrażeniami o możliwych przyszłościach. Przedstawiono kolejno podstawowe założenia STS, rozwijane w ramach tego nurtu rozumienie sprawczego działania wizji przyszłości na rozwój innowacji oraz techniki i procesy wytwarzania podzielanych wizji społeczno-technologicznych przyszłości: od partycypacyjnej oceny technologii, przez działanie ruchów społecznych, aż po próbę oficjalnego wbudowania odpowiedzialności wobec obywateli w politykę Europejskiego Obszaru Badawczego. W podsumowaniu formułowana jest propozycja poszerzenia programu badań nad dynamiką tworzenia sprawczych wyobrażeń o przyszłości o uwzględnienie dynamiki rynku, rolę grup interesu oraz ruchów społecznych.

The paper analyzes the contribution of studies on science and technology (STS) to the debate on the relationship between science and technology, our today’s ideas about possible futures (present futures), and the future to come as the results of our actions (future present). First, I present the basic assumptions of STS and how it frames the impact of the visions of the future on the innovations. Then, I review the processes leading to the creation of a shared socio-technological future: from participatory assessment of technology through social movements’ engagement to the official policy of the European Research Area. I argue that STS research on societal futures should include market dynamics, the role of interest groups and social movements.