Co wiedzieć powinien ten, który powinien wiedzieć? O warunkach możliwości niekonwencjonalnej praktyki naukowej w nowoczesności

Celem artykułu jest zbadanie, jaką strukturalną rolę w konstrukcji nowoczesnego społeczeństwa odgrywa produkcja intelektualna i intelektualiści. Wstępne rozpoznanie prowadzi do wniosku, że nowoczesne społeczeństwo rozumiane tu za Heglem jest spełnieniem idei uznania, w którym jednostka i jej atrybuty istnieją o tyle, o ile są uznawane przez inne jednostki. To samo stosuje się do wszelkich innych zjawisk społecznych – ich obiektywność pochodzi z uznania. Prowadzi to do przekonania, że wiedza jest fundamentem tego społeczeństwa, że przedmiotowość społeczna musi być przedmiotowością „wiedzianą”. A jednak mimo tego istnieją procesy i prawa społeczne, które choć zachowują przedmiotową ważność, nie są „wiedziane” przez wszystkich, albowiem nowoczesne społeczeństwo opiera się na swego rodzaju podziale wiedzy, która pokrywa się do pewnego stopnia ze społecznym podziałem pracy. Intelektualiści w tym układzie pełnią funkcję lacanowskiego założonego podmiotu wiedzy. Tylko pozornie uzależnia ich to od zobowiązań więzi społecznych, z tytułu których są oni klasą materialnie uprzywilejowaną. W rzeczywistości zobowiązanie może być tylko o tyle wypełnione, o ile zostanie zdradzone przez niekonwencjonalne praktyki naukowe.

The aim of this article is to examine the role of intellectual production and intellectuals in the construction of modern society. The new society, as understood by Hegel, is the fulfillment of the idea of recognition, in which the individual and his attributes exist in so far as they are recognised by other individuals. The same applies to all other social phenomena – their objectivity comes from recognition. This leads to the belief that modern society is founded on knowledge and that social objectivity must be a “known” objectivity. Nevertheless, there are social processes and laws which, even though they remain valid, are not “known” by everyone, because modern society is based on a kind of division of knowledge which corresponds to some extent to the social division of labour. Intellectuals in this scheme have the Lacanian function of a supposed subject of knowledge. Only apparently does this make them dependent on the obligations of the social bond, for which they are a materially privileged class. In fact, the obligation can only be fulfilled if it is betrayed by unconventional academic practices.