O przymusie pracy i antynomiach wolnego czasu. Relacje między czasem wolnym a pracą na przykładzie kultury antycznej i socjologicznego studium "Bezrobotni Marienthalu"

Prowadzenie szczęśliwego i rozumnego życia było dla starożytnych Greków elitarną możliwością i ograniczało się do ludzi wolnych, którzy w przeciwieństwie do niewolników nie musieli pracować, by zapewnić sobie niezbędne do życia środki. W artykule autor rekonstruuje Arystotelesowską ideę czasu wolnego, który wiąże się ze sferą czynności autotelicznych i nieinstrumentalnych, czyli z działaniami niepodporządkowanymi praktycznym imperatywom życia. Samo dysponowanie czasem wolnym, choć dla starożytnych było warunkiem koniecznym, współcześnie okazuje się jednak warunkiem niewystarczającym do prowadzenia roztropnego vita contemplativa. W tekście podjęto próbę analizy sytuacji, w których nadmiar czasu wolnego staje się problemem, wywołując poczucie beznadziei, bezsensu i życia bezproduktywnie straconego. Autor odwołuje się do klasycznego studium socjologicznego Bezrobotni Marienthalu, poświęconego wpływowi długotrwałego bezrobocia na społeczną integrację, by zilustrować omawiane zjawisko. Czas wolny w obydwu przypadkach ściśle wiąże się pracą, lecz jej brak może być albo warunkiem szczęśliwego vita contemplativa, albo nieznośnym ciężarem, prowadzącym do utraty sensu życia. W tekście podjęto próbę uzasadnienia, że w warunkach nowoczesności idea czasu wolnego nie jest, jak u Arystotelesa, przeciwieństwem pracy, lecz jej przedłużeniem, bezkolizyjnie wpisując się w nowożytną ideę vita activa

For the ancient Greeks, leading a happy and reasonable life was an elite privilege and was limited to free people who, unlike slaves, did not have to work to provide themselves with the necessities of life. In this article, the author reconstructs the Aristotelian idea of leisure (schole), which is associated with the sphere of autotelic and non-instrumental activities, that is, with activities not subordinated to the practical imperatives of life. Although for the ancients, the mere fact of having free time was the necessary condition for pursuing a prudent vita contemplativa, today it turns out to be an insufficient condition. This article attempts to analyse situations in which too much leisure becomes a problem, causing a sense of hopelessness, meaninglessness, and a life wasted unproductively. To illustrate this phenomenon, the author refers to the classic sociological study Marienthal: The Sociography of an Unemployed Community, which is devoted to the influence of long-term unemployment on social integration. In both cases, leisure is closely related to work, whose lack can be either a condition for a happy vita contemplativa or an unbearable burden, leading to loss of a sense of meaning in life. The text argues that in the conditions of modernity the idea of leisure is not, as for Aristotle, the opposite of work, but its extension, seamlessly inscribing itself in the modern idea of a vita activa.