Wokół intuicjonizmu metaetycznego Mariana Przełęckiego

Choć Marian Przełęcki uważał poznanie moralne za nienaukowe, poglądy na nie modelował według swoich wcześniejszych poglądów na poznanie w naukach empirycznych. Nauka wychodzi od zdań jednostkowych, opartych na poznaniu zmysłowym i doświadczeniu, a następnie je indukcyjnie uogólnia, dochodząc do zasad. Poznanie moralne zaś wychodzi od jednostkowych ocen, których źródłem jest intuicja czy zmysł moralny, po czym uogólnia je indukcyjnie do postaci zasad etycznych. Swoje stanowisko metaetyczne nazwał zatem indukcjonistycznym intuicjonizmem. Niniejszy tekst przedstawia trzy refleksje, do jakich motywuje przemyślenie tego stanowiska: 1. Granica między intuicjonizmem a naturalizmem jest nieostra. Co więcej, wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu i przekonaniu samego Przełęckiego, każde z tych stanowisk musi zawierać jakąś przymieszkę drugiego. 2. Istnieją pewne interesujące analogie (wykraczające poza projekt Przełęckiego) między złudzeniami zmysłowymi a złudzeniami intuicji moralnej. 3. A także analogie, dotyczące relacji, w jakie rozum wchodzi z jednej strony z poznaniem zmysłowym, a z drugiej – z intuicyjnym poznaniem moralnym.

Although Marian Przełęcki considered moral cognition as non-scientific, he shaped his views on its sources and structure according to his earlier views on cognition in natural sciences. The starting point in the latter are individual sentences based on experience and sensual cognition, which are then generalized as empirical principles or laws. On the other hand, the starting point in moral cognition are individual assessments rooted in intuition or moral sense, next generalized inductively as moral principles. Therefore, Przełęcki named his metaethical views an inductive intuitionism. The paper presents three reflections evoked by those views: 1. In metaethics, the border between intuitionism and naturalism is vague. Moreover, in spite of the common view and Przełęcki’s conviction, each of those two concepts must include an admixture of the other. 2. There are some interesting analogies (going beyond Przełecki’s project) between sensual illusions and moral-sense illusions. 3. As well as there exist analogies dealing with the relations between the reason and, on the one hand, empirical cognition, and on the other hand, intuitive moral cognition.