Jan Targoyn: introligator poznański ery Odrodzenia

L’article traite de l’activité de l’atelier de Jan Targoyn - l’une des figures les plus importantes, bien que toujours presque inconnue, de la reliure de Poznań à l’époque de la Renaissance. L’auteur a effectué une analyse tégumentologique de plus de 40 reliures réalisées par l’atelier indiqué, ainsi que des outils de reliure qu’il utilisait. À la lumière du matériel patrimonial connu jusqu’à présent, l’activité de l’atelier Targoyn, signalée dans la littérature sur le sujet, couvrant les années 1534 - 1544, doit être étendue d’au moins une décennie - jusqu’à la seconde moitié de la sixième décennie du XVIe siècle. La plupart des reliures attribuées à Targoyn reposent sur des solutions matérielles et décoratives schématiques répandues parmi les représentants de l’environnement de Poznań de l’époque, qui puisaient leurs modèles dans la reliure de la Renaissance allemande. Il en va de même pour les outils que Targoyn a utilisés tout au long de son activité. Ils s’inscrivent également dans le répertoire décoratif typique des relieurs de Poznań. De plus, un grand nombre d’entre eux ont de nombreux équivalents, souvent jumeaux, qui ressemblent presque à s’y méprendre à l’ensemble de couteaux et de poinçons utilisés par l’atelier en question.

Aim: the present article discusses the operation of the workshop of master bookbinder Jan Targoyn – one of the most important, though still not properly recognised, Poznań-based bookbinder of the Renaissance era. Methods: using new approaches to bookbinding studies, the author discusses 40 book bindings produced by the workshop in question. Additionally, the bookbinding tools used by the workshop are also briefly scrutinised. Conclusions: as a result of a close study of the historical material available, the operation of the Targoyn workshop indicated in the literature of the subject and spanning the years 1534–1544,  should be expanded by at least one more decade, i.e. until the half of the 1560s. The bulk of the bindings attributed to Targoyn is based on the material and decorative solutions typical for and widespread in other bookbinderies in Poznań at the time that draw inspiration and ready-made patterns from Renaissance German bookbinding techniques. Similarly, the tools used by Targoyn throughout his professional career were of the same provenance. The latter, used for decorative bookbinding, also enter into the ornamentation repertoire typical for the then Poznań-based bookbinders. Moreover, a large part of them have their numerous, frequently even identical, counterparts that indistinguishably resembled toolkits of tracing wheels and finishing tools (fer a dorers) used in the Targoyn’s workshop.

Cel: artykuł omawia działalność warsztatu Jana Targoyna – jednej z ważniejszych, choć wciąż niemal nieznanej postaci poznańskiego introligatorstwa ery Odrodzenia. Metody badawcze: autor dokonał analizy tegumentologicznej 40 opraw książkowych wykonanych przez wskazaną pracownię, jak również narzędzi introligatorskich, których używała. Wnioski: w świetle dotąd poznanego materiału zabytkowego sygnalizowaną w literaturze przedmiotu aktywność warsztatu Targoyna, obejmującą lata 1534–1544, należy rozszerzyć co najmniej o przeszło jedno dziesięciolecie – do połowy szóstej dekady XVI wieku. Większość opraw atrybuowanych Targoynowi opiera się na schematycznych rozwiązaniach materiałowych i dekoracyjnych rozpowszechnionych wśród przedstawicieli ówczesnego środowiska poznańskiego, czerpiących wzorce z renesansowego introligatorstwa niemieckiego. Podobnie rzecz ma się z narzędziami, z których Targoyn korzystał na przestrzeni całej swojej działalności. Także one wpisują się w typowy dla poznańskich introligatorów repertuar zdobniczy. Co więcej, znaczna część z nich ma liczne, nierzadko bliźniaczo podobne odpowiedniki, niemal do złudzenia przypominające zestaw radełek i tłoków, którym posługiwał się omawiany warsztat.