Herczawa-Hrčava: najbardziej czeska czy najbardziej pragmatyczna wieś na Zaolziu?

Topic of the paper is Herczawa (in Czech Hrčava), only one village in Cieszyn Silesia, that tried hard to join itself to Czechoslovakia during the Czech-Polish conflict of Cieszyn Silesia (1919–1920). Local inhabitants were not ethnic Czechs and they were not influenced by the Czech culture in a school or in a church. The text of their petition for joining to Czechoslovakia is an evidence, that their motivation was predominantly economic, with communication demands as the first. It was the most remote village in the heart of the Beskydy Mts. and so communication with the rest of the world was crucial. Their inhabitants tried to keep connection with their district centre town Jablunkov (assigned eventually to Czechoslovakia) and a chance to use railways at the territory of Slovakia, that was surprisingly the closest. After successful shift of the new border and joining Herczawa to Czechoslovakia, their population have started to declare Czech ethnicity till now, in contrary of speaking Polish-Silesian dialect.

Artykuł jest poświęcony Herczawie (po czesku Hrčava), jedynej gminie, która podczas czesko-polskiego konfliktu o Śląsk Cieszyński w latach 1919–1920 została przez międzynarodowy arbitraż Rady Ambasadorów przyznana Polsce, ale skutecznie zabiegała o zmianę decyzji i o przyłączenie do Czechosłowacji. Jej mieszkańcy nie byli przy tym etnicznymi Czechami ani nie ulegali czeskim wpływom kulturowym w szkole czy w kościele. Na podstawie tekstu petycji, którą miejscowa ludność umotywowała swoje życzenie, można się przekonać, że zasadnicze znaczenie miały dla niej powody gospodarcze, przede wszystkim komunikacyjne. Ponieważ Herczawa jest jedną z najodleglejszych wiosek w sercu Beskidów, połączenie komunikacyjne ze światem miało dla niej zasadnicze znaczenie. Jej mieszkańcom chodziło o zachowanie łączności z miastem powiatowym Jabłonkowem przyznanym ostatecznie Czechosłowacji oraz o możliwość korzystania z połączenia kolejowego na terenie Słowacji, które mieściło się najbliżej. Kiedy do przesunięcia granicy faktycznie doszło i Herczawa została przyłączona do Czechosłowacji, prawie wszyscy jej mieszkańcy deklarowali odtąd narodowość czeską, choć nadal posługują się dialektem polsko-śląskim.