The Role of National Referendum in Central and Eastern European Countries. Selected Experiences

Podejmowanie decyzji za pośrednictwem form demokracji bezpośredniej odegrało w Europie Środowej i Wschodniej istotną rolę – szczególnie w latach 89/90, bowiem wyznaczało kierunek dalszego rozwoju państw tamtej części kontynentu. Demokracji bezpośredniej – szczególnie w formie referendum – wzbudza coraz większe zainteresowanie przede wszystkim wśród polityków oraz uprawnionych do głosowania, co uzewnętrznia się m.in. w toczącej się debacie publicznej nad rolą partycypacji obywateli w procesach decyzyjnych, a także we wzroście liczby referendów ogólnokrajowych nie tylko w Europie, ale i na świecie. Stąd podjęcie badań nad instytucją referendum w państw wydaje się być przedsięwzięciem interesującym, ważnym, aktualnym, a przez to wartym naukowej eksploracji. Głównym zamierzeniem badawczym niniejszego tekstu jest odpowiedź na pytanie o rolę instytucji referendum ogólnokrajowego w praktyce politycznej państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz o perspektywy wykorzystania tej formy sprawowania władzy w przyszłości. Największa uwaga poświęcona została referendom, które przeprowadzono po 1989 r. Na tej podstawie dokonano klasyfikacji na referenda: niepodległościowe, pogłębieniowe i akcesyjne.

Direct democratic choices have been of great importance in Central and Eastern European countries since they have marked the key steps on those states’ paths to democracy. Direct democracy – particularly referenda – is arousing increasing interest among politicians and the electorate, which is manifested in the ongoing public debate on the role of civil participation in decision-making processes, as well as in the increase in the number of national referenda held in Europe and worldwide. Hence, studies on referenda in Central and Eastern Europe seem to be a very interesting and academically important task worthy of further exploration. The main research aim of this paper is to answer the question of the role of nationwide referenda in the political practice of Central and Eastern European states, as well as the question of the future prospects for the use of referenda. More emphasis is placed on referenda conducted after 1989. On the basis of these research results, referenda are divided into three categories: independence referenda, so called “deepening” referenda and accession referenda.