Zamknięci w nieskończonej otchłani. Przestrzeń kosmiczna (i jej poetyka) w filmach dokumentalnych Wernera Herzoga

The subject of the article is the poetics of outer space in Werner Herzog’s documentaries. The author discusses The Wild Blue Yonder (2005), Fireball: Visitors from Darker Worlds (2020) and Last Exit: Space (2022,directed by R. Herzog, produced by W. Herzog), focusing on three main themes. The first of them is the paradox of confinement in infinite openness. Unlike standard space documentaries, which emphasise the vastness of outer space and its enormous range of exploration possibilities, Herzog portrays the deep universe as an area in which humanity is doomed to be confined. The second theme is the confrontation of two possible ways of penetrating the cosmos: in Herzog’s films, the utopian project of interstellar voyages is confronted with the benefits of deep space observations. The third motif is of an aesthetic nature: the images of outer space in Werner Herzog’s films are decontextualised in a different way than the landscapes presented in his other works.

Tematem artykułu jest poetyka przestrzeni kosmicznej w dokumentalnych filmach Wernera Herzoga. Autorka omawia filmy Odległa błękitna planeta (2005), Ogniste kule: goście z odległych światów (2020) oraz Last Exit: Space (2022, reż. R. Herzog, prod. W. Herzog), koncentrując się na trzech głównych wątkach. Pierwszym z nich jest paradoks zamknięcia w nieskończonej otwartości. W odróżnieniu od standardowych space documentaries, akcentujących głównie ogrom przestrzeni kosmicznej i olbrzymie spektrum tkwiących w niej możliwości eksploratorskich, Herzog ukazuje głęboki wszechświat jako obszar, w którym ludzkość skazana jest na zamknięcie. Drugi wątek wiąże się z konfrontacją dwóch możliwych sposobów penetracji kosmosu: w filmach Herzoga utopijnemu projektowi międzygwiezdnych podróży przeciwstawione zostają pożytki płynące z coraz uważniejszej obserwacji głębokiego kosmosu. Trzeci motyw ma charakter estetyczny: obrazy przestrzeni kosmicznej w filmach Wernera Herzoga podlegają dekontekstualizacji, różniącej się jednak od tego typu zabiegów obecnych w innych dziełach niemieckiego autora.