„Cywilizacja? Puste słowo”. Antycywilizacjonizm w polskim podróżopisarstwie międzywojennym

The article discusses the criticism of civilization presented in the interwar travel literature. The author points out that the critical attitude towards European civilization is directly related to the modernist paradigm. Interwar writers-travellers express their views using existing rhetorical figures, treating the modern city as a metonymy of civilization. Therefore, they use simple contrasts, such as culture-nature, disease-health, old age-youth, dirt-cleanliness, etc. They seek escape from civilization on the city outskirts or in places perceived as exotic. Tadeusz Dębicki and Kazimierz Nowak combine anti-civilization attitudes with anti-colonial views, unlike Ferdynand Ossendowski, who, while critical of  the situation in Europe, simultaneously expresses his enthusiasm for the actions of the colonizers.

Artykuł dotyczy postaw antycywilizacyjnych prezentowanych w międzywojennym podróżopisarstwie. Autor podkreśla, że krytyczny stosunek do cywilizacji europejskiej był bezpośrednio związany z paradygmatem modernistycznym. Międzywojenni pisarze-podróżnicy wyrażają swoje poglądy za pomocą zastanych figur retorycznych, traktując nowoczesne miasto jako metonimię cywilizacji. Posługują się więc prostymi opozycjami: kultura-natura, choroba-zdrowie, starość-młodość, brud-czystość itp. Ucieczki przed cywilizacją szukają na peryferiach lub w miejscach postrzeganych jako egzotyczne. Tadeusz Dębicki i Kazimierz Nowak łączą postawę antycywilizacyjną z poglądami antykolonialnymi. Inaczej jest jednak w przypadku Ferdynanda Ossendowskiego, który krytykując sytuację w Europie, jednocześnie wyraża swój entuzjazm dla działań kolonizatorów.