Niespójność systemowa ustawowej definicji pojęcia sędziego – uwagi de lege lata

The article investigates a systemic conflict between the constitutional and statutory definitions of a judge in the Polish legal system. It aims to verify the claim that the 2019 statutory definition, restricting judicial status to appointment by the President and the oath, excludes constitutionally significant elements (e.g., NCJ participation, independence). This broadens the scope of “judge” beyond constitutional limits, infringing the hierarchy of norms. Next, it considers solutions to such norm incompatibility, particularly when a statutory definition conflicts with constitutional requirements. The article ultimately advocates validating measures, such as constitutional review or legislative revisions, to restore compliance with the Constitution. Alternatively, while a contested norm remains in force, diffuse constitutional control may be exercised, enabling courts to disregard incompatible provisions. Hence, the study underlines the necessity of aligning the statutory concept of a judge with constitutional standards to ensure legal coherence.

Artykuł analizuje występowanie systemowej niespójności pomiędzy konstytucyjnym a ustawowym rozumieniem pojęcia sędziego w polskim porządku prawnym. Jego celem jest weryfikacja tezy, że definicja ustawowa pojęcia sędziego, wprowadzona do sądowych ustaw ustrojowych w 2019 r., ograniczająca status sędziego wyłącznie do aktu powołania przez Prezydenta RP i złożenia ślubowania, pomija konstytucyjnie istotne elementy (m.in. udział KRS w procedurze nominacyjnej, niezawisłość). W konsekwencji prowadzi to do rozszerzenia znaczenia pojęcia sędziego poza dopuszczalne ramy konstytucyjne, co narusza hierarchiczną zgodność norm prawnych. Następnie analizowane są róże potencjalne sposoby rozwiązania sytuacji, w której zachodzi niezgodność między normą szczególnego rodzaju – ustawową definicją legalną – a konstytucyjnym pojmowaniem badanego pojęcia. W konkluzji postulowane są działania o charakterze walidacyjnym, w szczególności w postaci kontroli konstytucyjności lub interwencji legislacyjnej, aby zapewnić spójność przepisów z Konstytucją RP. Alternatywnie, do czasu uchylenia normy, można stosować rozproszoną kontrolę konstytucyjną, w ramach której sądy mogą odmówić zastosowania przepisów kolidujących z normami rangi konstytucyjnej.