Geneza i znaczenie godła państwowego. Uwagi historyka i heraldyka w sprawie artykułu 28. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. i artykułu 2 projektu ustawy o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej z 2021 r.

Since 1952 or 1955, Poland has not – in the legal sense – had a coat of arms. Its function is fulfilled by the emblem. The removal of the coat of arms from the regulations after the political changes seemed to be a repression of the White Eagle, a symbol of Polish statehood since 1295, resulting from the hostility of Poland’s rulers at the time to the ‘feudal’ coat of arms. Analysing the matter from another angle, it can be argued that by simplifying the 1927 regulation on the emblems of the Republic in 1955, its heraldic correctness was destroyed. The constitutional provision on the emblem of the Republic (Art. 28), in force since 1997, prevents – as some read the article – the creation, by means of a law, of a state coat of arms and other symbols (e.g. the flag of the Republic) from the group of historical signs of Poland. The authors of the bill on the symbols of the Republic in 2021 considered that Art. 28 of the Constitution did not prohibit the expansion of the ensemble of symbols and – in view of this interpretation – tried to restore the coat of arms and the flag to Poland. They were criticised for this, and the draft law on the symbols of the Republic – also for other reasons – was rejected. The lexical analysis of the meaning of the word emblem and the revelation of the reasons that guided the creators of heraldic legislation from between the wars when selecting words for the legislation created at the time confirms, in the opinion of the historian, the rationality of the interpretation of Art. 28 of the Constitution proposed in 2021. If the findings of the article on the origins and meaning of the emblem with a broad understanding of the term convince lawyers and legislators, the way will be open to write a new law on the White Eagle, consistent with the expectations of historians and correct in terms of regulations.

Od 1952 lub 1955 r. Polska nie ma – w sensie prawnym – herbu. Jego funkcję pełni godło. Usunięcie po zmianach ustrojowych herbu z przepisów wydawało się represją wobec Orła Białego, symbolu państwowości polskiej od 1295 r., wynikającą z wrogości wówczas rządzących Polską wobec „feudalnego” herbu. Analizując tę rzecz z innej strony, można dowodzić, że upraszczając w 1955 r. przepis o godłach Rzeczypospolitej z 1927 r., ówczesny prawodawca zniszczył jego heraldyczną poprawność. Obowiązujący od 1997 r. przepis konstytucyjny o godle Rzeczypospolitej (art. 28) uniemożliwia – jak niektórzy odczytują ten artykuł – stworzenie za pomocą ustawy herbu państwowego i innych symboli (np. chorągwi Rzeczypospolitej) z zespołu historycznych znaków Polski. Autorzy projektu Ustawy o symbolach państwowych w 2021 r. uznali, że art. 28. Konstytucji nie zabrania poszerzenia zespołu symboli i – wobec takiej interpretacji – spróbowali przywrócić Polsce herb i chorągiew. Zostali za to skrytykowania, a projekt ustawy o symbolach państwowych – także z innych powodów – został odrzucony. Analiza leksykalna znaczenia słowa godła i ujawnienie powodów, którymi kierowali się twórcy przepisów heraldycznych z międzywojnia podczas dobierania słów do tworzonych wówczas przepisów, potwierdza – zdaniem historyka – racjonalność interpretacji art. 28. Konstytucji, którą zaproponowano w 2021 r. Jeśli ustalenia z artykułu o genezie i znaczeniu godła w sprawie szerokiego rozumienia słowa godło przekonają prawników i legislatorów, to droga do napisania nowej ustawy o Orle Białym, zgodnej z oczekiwaniami historyków i poprawnej w zakresie przepisów, zostanie otwarta.