O rozwoju semantycznym socjolektalnej amby

The article deals with the presence of the word amba in the Polish language. Apparently, in contemporary Polish the noun functions in numerous new meanings. Referring to contemporary tendencies and phenomena, the author proves that word amba, of jargon origin, was spread and became a tool of communication between social and ethnic groups. The lexeme amba was well-known in the 19th century, but only became a fashionable word in its final years. The author discusses two paths of the word’s development: „Russian”, associated with Russian partition of Poland, which comprised a few of its regions including Mazowsze (amba is a word borrowed from Russian criminal dialects and Polish argot or jargon is an intermediary); and „German”, connected with the linguistic situation in the Prussian partition (various meanings of word amba are the result of neo-semantization of German loanwords). Today’s semantics of the word depends on the source of the loan, since the word was present both in the Russian and German languages.

Artykuł dotyka sprawy obecności słowa amba w polszczyźnie. Okazuje się bowiem, że we współczesnym języku polskim rzeczownik ten funkcjonuje w licznych nowych znaczeniach. Odnosząc się do współczesnych tendencji komunikacyjnych, autor dowodzi, że mające socjolektalną historię słowo amba stało się bardzo popularne w komunikacji różnych grup społecznych i narodowych. Leksem amba znany był w XIX w., ale w ostatnich latach stał się szczególnie modny. Autor zaprezentował dwie drogi rozwoju semantycznego słowa amba – „rosyjską” – związaną ze znajdowaniem się części polskich ziem (w tym Mazowsza) w zaborze rosyjskim (amba jest słowem zapożyczonym z rosyjskich gwar przestępczych, a pośrednikiem jest polski żargon więzienny [grypsera]) i „niemiecką” – związaną z kontaktem językowym polsko-niemieckim w będącej pod zaborem pruskim Wielkopolsce (znaczenia słowa amba są wynikiem z neosemantyzacji germanizmów). Dzisiejsza semantyka słowa jest uzależniona od źródła pożyczki, wszak leksem był obecny i w ruszczyźnie, i języku niemieckim.