The decline of Czech transgressives – a memento mori for the Polish language?

Artykuł opisuje rozwój czeskich imiesłowów przysłówkowych w XX i XXI w., przy czym jako egzemplifikacja zachodzących w tym czasie procesów posłużył casus imiesłowu współczesnego. W oparciu o dane z Czeskiego Korpusu Narodowego prześledzono zmiany we frekwencji tego imiesłowu, a także porównano tempo jego zaniku w stylu artystycznym, publicystycznym i specjalistycznym. Następnie przedstawiono przyczyny spadku frekwencji imiesłowów w języku czeskim, związane głównie z czynnikami morfologicznymi i polityką językową, w tym z nauczaniem gramatyki w szkołach. Wskazano też na analogie z sytuacją we współczesnej polszczyźnie, zwłaszcza w zakresie tego, jak zalecenia normatywne dotyczące imiesłowów (oraz autorytatywne stwierdzenia na temat ich statusu) mogą wpływać na zanik tej kategorii.

This article describes the evolution of Czech transgressives (adverbial participles) in the 20th and 21st centuries; the processes occurring within this timeframe are exemplified by the transgressive which expresses simultaneity (přechodník přítomný). Data related to the changing frequency of use of this transgressive was obtained from the Czech National Corpus and was used to verify the speed of its decline within artistic, journalistic, and specialist styles. The causes of the decreasing frequency of transgressives in the Czech language are discussed: they are mainly related to morphological factors and language policy, including how grammar is taught at school. Analogies with the current situation of the Polish language are also indicated, particularly in relation to the way normative prescriptions concerning the use of transgressives (and authoritative statements regarding their status) may influence the disappearance of this verb form.