Wariantywność związków frazeologicznych w dawnej i dzisiejszej polszczyźnie

The primary aim of this article is to show the  dynamics of phraseological resources in the area of so-called word combinations of the same form identified by Stanisław Bąba, that is, constructions characterised, inter alia, by the invariability of lexical composition, for example, bajońskie sumy, krakowskim targiem, dojna krowa, puścić kogoś z torbami, spocząć na laurach, mieć muchy w nosie, mieć węża w kieszeni, or zbijać bąki. The units indicated are considered to be stable within the class of Polish normative phraseologisms, because they were transmitted as a part of tradition in the established semantic composition and form. The article examines whether phraseologisms of this type have preserved their monomorphism in language – they were still seen as non-variant units at the end of the 20th  century. The discussion is focused not only on the current shape of the units analysed, but also on their variability in the past centuries.

Podstawowym celem artykułu jest pokazanie dynamiki zasobów frazeologicznych w zakresie wyróżnionych przez Stanisława Bąbę tzw. jednokształtnych połączeń wyrazowych, czyli konstrukcji cechujących się m.in. niezmiennością składu leksykalnego, np. bajońskie sumy, krakowskim targiem, dojna krowa, puścić kogoś z torbami, spocząć na laurach, mieć muchy w nosie, mieć węża w kieszeni czy zbijać bąki. Wskazane związki uchodzą za stabilne w klasie polskich frazeologizmów normatywnych, ponieważ zostały nam przekazane przez tradycję w ustalonej semantyce i postaci. W tekście sprawdzono, czy tego typu frazeologizmy utrzymały swoją jednokształtność w języku – za jednostki niewariantywne uważane były jeszcze u schyłku XX wieku. W rozważaniach skoncentrowano się nie tylko na aktualnym kształcie omawianych związków, lecz również na ich zmienności w wiekach przeszłych.