Jak rekonstruować kanon wartości narodowych i europejskich?

The article inquires into the Polish canon of values in th context of the planned (and partially realized) Polish axiological dictionary and a dictionary of European values. The canon is difficult to establish because apart from a descriptive it has a normative dimen¬sion (it is a set of features but also postulates) and is therefore questioned continually. The authors claim that the axiological canon, i.e. a set of generally accepted ethical norms, can be reconstructed in a way that is different from previous practice, namely by in-depth semantic analysis of selected entries.  Axiological concepts such as FREEDOM, EQUALITY, DEMOCRACY, are heavily networ¬ked. As a consequence, while searching for the defining words relevant in the semantics of a given language, one arrives as a certain set of values that fulfil this function and that help the analyst approach the core (the axiological canon) of the culture. This is illustra¬ted with analyses of equality, democracy, house/home, homeland, solidarity.

W artykule stawia się pytanie o polski kanon wartości z myślą o projektowanym (a częściowo już realizowanym) polskim słowniku aksjologicznym, a także słowniku wartości słowiańskich i europejskich. Trudność z ustalaniem kanonu wynika z tego, że jest on ujmowany nie tylko opisowo, ale i normatywnie, jako zespół pojęć, ale i postulatów, w związku z czym jest nieustannie kwestionowany. Zdaniem autorów, kanon aksjologiczny, czyli zespół ogólnie przyjętych norm etycznych, można rekonstruować w sposób jeszcze inny niż dotąd praktykowany, mianowicie metodą pogłębionych analiz semantycznych wybranych haseł.  Właściwością pojęć aksjologicznych, takich jak: wolność, równość, demokracja jest ich silne „usieciowienie”, tj. powiązanie relacjami wzajemnych zależności. Konsekwencją tego faktu jest to, że szukając ich definiensów, relewantnych w ramach semantyki danego języka, dochodzi się nieuchronnie do pewnego zespołu wartości, funkcjonujących jako definiensy, i to one przybliżają nas do poszukiwanego jądra (aksjologicznego kanonu) danej kultury. Autorzy dowodzą tej tezy, analizują definicje (eksplikacje) takich pojęć, jak równość, demokracja, dom, ojczyzna, solidarność.