A cursory comparison of the transport status of the Kalisz agglomeration with the similar-size agglomeration in Poland, e.g. Kielce agglomeration, leads to the conclusion that Kalisz and its surroundings, including the neighbouring city of Ostrów Wielkopolski, are relatively underinvested in transport. The symbol image of underinvestment is the complete lack of highways or expressways connecting Kalisz with other agglomerations and the lack of fast railway connections with the nearest agglomeration. In this regard, this article aims to examine what the target transport system of the Kalisz agglomeration should be. To achieve this goal, it is necessary to describe the current state of the agglomeration, develop a theoretical model of the transport system, diagnose the condition of the existing system, present the assumed development plans for this system, analyze and evaluate them, and finally specify the optimal target system for the agglomeration. An in-depth analysis of the existing transport system confirmed the initial conclusion of underinvestment, and an analysis of the transport development plans already prepared resulted in further conclusions of their incompleteness, therefore the author proposed the further expansion of the transport system, and to construct this target system, he adopted systemic approach, taking into account functional, technical, urban and environmental conditions of the area. As a result, an author’s list of the additional investment was created, both in terms of internal and external connections of the agglomeration. In terms of roads, this list mainly includes the construction of additional expressways from Kalisz to Poznań and Łódź (S12) and to Wrocław and Bydgoszcz (S25), as well as the construction of city bypasses for lower-ranking roads and the reorganization and extension of existing plans for the expansion of intra-urban roads. In terms of railways, this mainly includes the implementation of high-speed railway (HSR) from Kalisz to Łódź, Wrocław and Poznań, the construction of the missing conventional railway line to Konin and the modernization of the agglomeration’s main railway axis, i.e. the line between Opatówek, Kalisz and Ostrów Wielkopolski, including the launch of rapid urban railway. Additionally, a third urban agglomeration cluster is suggested, located in an area of the planned HSR junction in Skalmierzyce, i.e. between the current main centers in Kalisz and Ostrów Wlkp.
Już z pobieżnego porównania stanu komunikacji aglomeracji kaliskiej z innymi podobnej wielkości aglomeracjami w Polsce, np. z aglomeracją kielecką, wynika wniosek o względnym niedoinwestowaniu transportowym Kalisza oraz jego okolic, w tym sąsiedniego miasta Ostrów Wielkopolski. Symbolem tego niedoinwestowania jest choćby zupełny brak autostrad albo dróg ekspresowych łączących Kalisz z innymi aglomeracjami oraz brak szybkich powiązań kolejowych z najbliższymi aglomeracjami. W tej sytuacji celem niniejszego artykułu jest zbadanie, jaki powinien być docelowy system obsługi komunikacyjnej aglomeracji kaliskiej. Aby ten cel osiągnąć, konieczne jest opisanie stanu aktualnego aglomeracji, opracowanie modelu teoretycznego układu komunikacyjnego aglomeracji, dokonanie diagnozy stanu istniejącego, przedstawienie zakładanych planów rozwoju tego układu, ich analiza i ocena oraz na koniec sprecyzowanie założeń do budowy optymalnego docelowego układu dla aglomeracji. Pogłębiona analiza stanu istniejącego komunikacji potwierdziła wstępny wniosek o niedoinwestowaniu, a analiza opracowanych już planów rozwoju transportu zakończyła się kolejnym wnioskiem o ich niekompletności, dlatego autor zaproponował dalszą rozbudowę układu transportowego, a do konstruowania tego docelowego układu przyjął systemowe podejście przy uwzględnieniu lokalnych uwarunkowań funkcjonalno-technicznych, urbanistycznych i ekologicznych. W rezultacie powstała autorska lista niezbędnych dodatkowych inwestycji zarówno w zakresie powiązań zewnętrznych, jak i wewnętrznych aglomeracji. W zakresie drogowym lista ta obejmuje przede wszystkim budowę dodatkowych dróg ekspresowych z Kalisza do Poznania i Łodzi (S12) oraz do Wrocławia i Bydgoszczy (S25), a także budowę obwodnic miast dla dróg niższej rangi oraz uporządkowanie i rozszerzenie dotychczasowych planów rozbudowy dróg wewnątrzmiejskich. W zakresie kolejowym to przede wszystkim realizacja kolei dużych prędkości (KDP) z Kalisza do Łodzi, Wrocławia i Poznania, budowa brakującej konwencjonalnej linii kolejowej do Konina oraz modernizacja głównej osi kolejowej aglomeracji, tj. linii między Opatówkiem, Kaliszem i Ostrowem Wielkopolskim, w tym uruchomienie na niej kolei aglomeracyjnej z przyspieszonymi podróżami. Dodatkowo zaproponowano powstanie trzeciego skupiska urbanistycznego aglomeracji położonego w rejonie postulowanego węzła KDP w Skalmierzycach, czyli między obecnymi głównymi centrami aglomeracji w Kaliszu i Ostrowie Wlkp.
