Człowiek z cienia. Aleksander Więckowski (1854-1919) - szkic biograficzny

Aleksander Więckowski (1854–1919) is an almost unknown and secondary historical figure. He appears most often only twice in the pages of great history. For the first time in connection with the events of the February Revolution of 1917 in Russia and the attitude of the Russian authorities towards the independence of Poland. The second time was in connection with the Polish-Soviet negotiations conducted in 1919 in Moscow and Białowieża, where he represented the highest Polish authorities: the Chief of State Józef Piłsudski and the Minister of Foreign Affairs Ignacy Jan Paderewski. Meticulous research has allowed us to reconstruct a basic biography of the man who most often played a behind-the-scenes role. As a young man, he was the founder of socialist circles in St. Petersburg and Warsaw. For this activity, he was exiled to Eastern Siberia for six years. Więckowski was a man of the Polish-Russian border. He spent most of his life in Russia. He was the leader of the Polish diaspora in St. Petersburg, where he lived for 30 years. He was involved in building democratic Russia and Poland. He worked towards a Polish-Russian rapprochement. He was an active participant in the first Russian revolution of 1905–1907. He also belonged to the Freemasons, with these contacts opening his way to people such as the Prime Minister of the Provisional Government, Alexander Kerensky. He used his diplomatic talents only towards the end of his life, when, in the spring and summer of 1919, he took on the burden of negotiations with the Bolshevik authorities during the ongoing Polish-Soviet war.

Celem artykułu jest przedstawienie życia i działalności Aleksandra Więckowskiego – postaci niemal nieznanej i drugoplanowej. Na kartach wielkiej historii bohater tego tekstu pojawia się najczęściej dwa razy. Po raz pierwszy w związku z wydarzeniami rewolucji lutowej 1917 r. w Rosji i postawy władz rosyjskich wobec niepodległości Polski. Po raz drugi w związku z negocjacjami polsko-sowieckimi prowadzonymi w 1919 r. w Moskwie i Białowieży, gdzie reprezentował najwyższe polskie władze – naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego i ministra spraw zagranicznych Ignacego Jana Paderewskiego. Drobiazgowe badania pozwoliły odtworzyć podstawowe informacje na temat biografii człowieka, który odgrywał najczęściej zakulisową rolę. Jako młody człowiek Więckowski był założycielem kółek socjalistycznych w Petersburgu i Warszawie. Był też głównym autorem programu socjalistów polskich znanego jako warszawski lub brukselskim (1878). Za tę działalność został zesłany na 6 lat na Syberię Wschodnią (1880–1886). Więckowski był człowiekiem polsko-rosyjskiego pogranicza społecznego, kulturowego, językowego i politycznego. Większość życia spędził w Rosji. Był liderem diaspory polskiej w Petersburgu/Piotrogrodu, gdzie studiował, a następnie mieszkał w latach 1888–1918. Angażował się w budowanie demokratycznej Rosji, która miała otworzyć drogą do niepodległej Polski. Działał na rzecz zbliżenia polsko-rosyjskiego. Był aktywnym uczestnikiem rewolucji 1905–1907. Należał do masonerii, a kontakty wolnomularskie otwierały mu drogę do takich ludzi jak premier Rządu Tymczasowego Aleksandr Kiereński. Swoje talenty dyplomatyczne wykorzystał dopiero pod koniec życia, kiedy to wiosną i latem 1919 r. wziął na siebie ciężar pertraktacji z władzami bolszewickimi w okresie trwającej już wojny polsko-sowieckiej.