„Wstręt do pracy” – ewolucja karnoprawnej reakcji na postawę aspołeczną

The research aim of the publication is to show the evolution of criminal law measures to respond to the anti-social attitude of not taking up employment and to determine the validity of the legal solutions in force today in this area. The Penal Code of 1932 used the concept of “disgust at work”, for which a special protective measure was provided. Later, the term “social parasitism” appeared in the debate and an act on proceedings against people evading work and specific response measures was passed. Nowadays, this aspect of human behavior is taken into account when imposing a sentence under the circumstances of “way of life before committing a crime”. The work uses a dogmatic method, supplemented by a historical method. The legal research was contextual in nature, complemented with case law, statements of doctrine, and effects of criminological research. The results of the analysis allow us to formulate the conclusion that a parasitic lifestyle and lack of employment are not prohibited acts and should not be considered (non-statutory) aggravating circumstances. Prior to any amendment to the Act (or an appropriate use of non-statutory elements at the stage of application of law), it should be remembered that the principle of proportionality should be understood more narrowly than the classic periculo sociali, mentioned in one of the principles of criminal law.

Celem badawczym publikacji jest ukazanie ewolucji środków prawnokarnej reakcji na aspołeczną postawę, jaką jest niepodejmowanie zatrudnienia oraz ustalenie zasadności obowiązujących dzisiaj rozwiązań prawnych w tym zakresie. W Kodeksie karnym z 1932 r. używano pojęcia „wstręt do pracy”, wobec którego przewidziano szczególny środek zabezpieczający. Później w debacie pojawiło się pojęcie „pasożytnictwo społeczne” i uchwalono ustawę o postępowaniu wobec osób uchylających się od pracy i szczególne środki reakcji. Współcześnie ten aspekt zachowania człowieka brany jest pod uwagę przy wymiarze kary w ramach okoliczności „sposób życia przed popełnieniem przestępstwa”. W pracy zastosowano metodę dogmatyczną, uzupełnioną metodą historyczną. Badania prawa miały charakter kontekstowy, uzupełnione zostały orzecznictwem, wypowiedziami doktryny, a także wynikami badań kryminologicznych. Wyniki przeprowadzonej analizy pozwalają sformułować wniosek, że pasożytniczy tryb życia, brak zatrudnienia nie jest czynem zabronionym i nie powinien być (pozaustawową) okolicznością obciążającą. Przed ewentualną zaś zmianą ustawy (lub uadekwatniającym sięganiem po elementy pozaustawowe na etapie stosowania prawa) pamiętać należy, że zasadę proporcjonalności należy rozumieć węziej niż klasyczne periculo sociali, wymieniane w jednej z zasad prawa karnego.