Artists talk about war – an analysis using selected examples

Futuryści wielbili wojnę jako higienę świata, dopóki sami nie zaczęli ginąć na frontach pierwszego światowego konfliktu zbrojnego w latach 1914-1918. Artyści, którzy służyli wówczas w wojsku, po 1918 roku opowiadali w swoich dziełach o: lęku, grozie chmur gazowych i świszczeniu lecących pocisków (Otto Dix). Aby Warburg jako historyk sztuki mówił o obezwładniającym strachu i bezradności zwykłego człowieka uwikłanego w tryby wojny. Na tym tle zastanawia Roger Caillois, który tuż przed wybuchem II wojny światowej opublikował esej potępiający, ale też po części sławiący wojnę. Mieczysław Porębski zauważył, że po 1945 roku sztuka miała pełnić funkcje terapeutyczne. Konstatacja badacza była po części tylko prawdziwa, bowiem dla wielu twórców wstyd z faktu bycia więźniem obozów nazistowskich przeważał nad chęcią wypowiedzenia się na ten temat. Autorka analizuje różne wojenne narracje w pracach, takich twórców jak: Tadeusza Kantor, Alina Szapocznikow, Józef Szajna, Marina Abramović i Zofia Lipecka. Każdy z nich mówił lub prowokacyjnie milczał o wojnie postrzegając ją albo poprzez własne doświadczenia, albo traktując wizyjność tragiczności wydarzeń frontowych tylko przez pryzmat poznania medialnego. Artykuł diagnozuje zmiany w narracji wojennej, które w ciągu 100 lat przeszły od afirmacji wiążącej pojęcie wojny z nowoczesnością, do aktywnych aktualnych komentarzy krytycznych, które czynią z samego artysty wręcz aktywistę. Obecnie to on musi zabrać głos, musi opowiedzieć się za lub przeciw, tworząc sztukę komentującą rzeczywistość

The Futurists glorified war as the hygiene of the world, until they themselves began to die on the fronts of the first world armed conflict between 1914 and 1918. Artists who served in the army at the time, after 1918, talked about in their works: anxiety, the horror of gas clouds and the wheezing of flying shells (Otto Dix). Aby Warburg, as an art historian, spoke of overpower-ing fear and helplessness of ordinary people caught up in the cogs of war. Against this background, one wonders about Roger Caillois, who just before the outbreak of the Second World War published an essay condemning, but also in part glorifying war. Mieczysław Porębski noted that after 1945, art was to have a therapeutic function. The researcher's statement was only partly true, as for many artists the shame of being a prisoner of the Nazi camps outweighed the desire to express themselves on the subject. The author analyses various war narratives in the works of artists such as Tadeusz Kantor, Alina Szapocznikow, Józef Szajna, Marina Abramović and Zofia Lipecka. Each of them spoke of or provocatively kept silent about the war, perceiving it either through their own experiences or treating the visibility of tragic frontline events only through the prism of media cognition. The article diagnoses changes in the narrative of war, which, in the course of 100 years, has moved from an affirmation tying the notion of war to modernity, to active, topical, critical commentaries that make the artist an outright activist. Nowadays it is the artist who must speak up, who must take a stand for or against, creating art that comments on reality.