Czynniki kształtujące saldo budżetowe sektora finansów publicznych w państwach Unii Europejskiej w latach 2004–2020

Background: Many countries worldwide have faced high budget deficits over the past few decades, along with severe challenges in macroeconomic instability. An important economic policy challenge is to improve public finances. A key objective is to reduce the budget deficit. Persistent budget deficits lead to a build-up of public debt and negatively affect the economic situation. Ensuring long-term macroeconomic stability requires identifying the factors that influence the budget deficit. Research purpose: This study aims to evaluate the factors influencing the budgetary balance in European Union countries. The following research hypotheses were verified: 1) the higher the economic growth, the higher the fiscal balance in the EU Member States, 2) as the inflation rate increases, the fiscal balance deteriorates, 3) population ageing and population decline affect the fiscal balance. Methods: The analyses were carried out using a critical literature analysis and statistical and econometric methods of data analysis, in particular cluster analysis and regression analyses of panel data. The research concerns the EU countries and covers the period 2004–2020. Conclusions: Economic growth was an essential factor influencing the budgetary outcome in EU countries. Public expenditure on social protection and public revenues from taxes and social contributions also significantly impacted the budget outcome. For some groups of EU countries, price increases also led to a rise in the budget deficit. The study’s results did not confirm that demographic factors such as an ageing population and a declining population significantly affect the deterioration of the budgetary outcome.

Przedmiot badań: Wiele państw na całym świecie w ciągu ostatnich kilku dekad boryka się z problemem wysokich deficytów budżetowych wraz z poważnymi wyzwaniami w postaci niestabilności makroekonomicznej. Istotnym wyzwaniem dla polityki gospodarczej jest poprawa stanu finansów publicznych. Kluczowym celem jest zmniejszenie deficytu budżetowego. Utrzymujący się deficyt budżetowy prowadzi do narastania długu publicznego i negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą. Zapewnienie długookresowej stabilności makroekonomicznej wymaga zidentyfikowania czynników wpływających na deficyt budżetowy. Cel badawczy: Celem pracy jest ocena czynników wpływających na saldo budżetowe w państwach Unii Europejskiej. Weryfikacji poddano następujące hipotezy badawcze: 1) im wyższy wzrost gospodarczy, tym wyższe saldo budżetowe w państwach członkowskich UE; 2) wraz ze wzrostem stopy inflacji pogarsza się saldo budżetowe; 3) starzenie się społeczeństwa oraz spadek liczby ludności wpływają na pogorszenie salda budżetowego. Metoda badawcza: Analizy przeprowadzono z wykorzystaniem krytycznej analizy literatury przedmiotu oraz statystyczno-ekonometrycznych metod analizy danych, w szczególności analizy skupień oraz analizy regresji danych panelowych. Przeprowadzone badania dotyczą państw UE i obejmują okres 2004–2020. Wyniki: Istotnym czynnikiem wpływającym na saldo budżetowe w państwach UE był wzrost gospodarczy. Na saldo budżetowe istotnie wpływały również wydatki publiczne na ochronę socjalną oraz dochody publiczne z podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. W przypadku niektórych grup krajów UE również wzrost cen prowadził do wzrostu deficytu budżetowego. Wyniki badań nie potwierdziły, że czynniki demograficzne takie jak starzenie się społeczeństwa oraz spadek liczby ludności istotnie wpływają na pogorszenie salda budżetowego.