Saturn i Eros. Radość jako forma samowiedzy

La conoscenza malinconica, personificata da figure come Walter Benjamin o Theodor W. Adorno, è un’estensione di questa tensione primaria nella strumentalizzazione della gioia come affetto autarchico (da un lato) e utopia nominalista e feticismo dell’immediatezza (dall’altro). Nell’articolo, alla “conoscenza malinconica” si accompagnano altri due tipi di gioia: l’etica del cuore di Kant, e la “conoscenza gioiosa” di Nietzsche, entrambe apparentemente fenomenologiche, raggiungono il confine della gioia come condizione di possibilità o impossibilità della vita e della conoscenza. In questo modo si può comprendere la tensione che radicalizza davvero la gioiosa modernità: tra Saturno ed Eros, tra critica epistemologica e fiaba.

The text attempts to show joy in the modern dialectic of knowledge and reification. Both components of this dialectic lead deeper into current problems with the legitimization of science. Melancholic knowledge, personified by such figures as Walter Benjamin or Theodor W. Adorno, is an extension of this primary tension in the instrumentalization of joy as an autarkic affect on the one hand, and a nominalist utopia and fetishism of immediacy on the other. In the article, “melancholic knowledge” is accompanied by two other types of joy: Kant’s ethics of the heart and Nietzsche’s “joyful knowledge”, both seemingly phenomenological, reaching the edge of joy as a condition of possibility or impossibility of life and knowledge. In this way, one can understand the tension that truly radicalizes joyful modernity – stretched between Saturn and Eros, between cognitive theory criticism and fairy tale.

Tekst jest próbą pokazania radości w nowoczesnej dialektyce wiedzy i urzeczowienia. Obie składowe tej dialektyki prowadzą w głąb teraźniejszych problemów z legitymizacją nauki. Wiedza melancholijna, uosabiana przez takie postaci jak Walter Benjamin czy Theodor W. Adorno stanowi rozwinięcie tego prymarnego napięcia w instrumentalizacji radości jako autarkicznego afektu (z jednej strony) oraz nominalistycznej utopii oraz fetyszyzmu bezpośredniości (z drugiej). W artykule „wiedzy melancholijnej” towarzyszą dwa inne rodzaje radości: Kantowska etyka serca, oraz Nietzscheańska „wiedza radosna”, obie pozornie fenomenologiczne docierają na skraj radości jako warunku możliwości lub niemożliwości życia i poznania. W ten sposób można zrozumieć napięcie, które prawdziwie radykalizuje nowoczesność radosną – rozpiętą między Saturnem i Erosem, między teoriopoznawczą krytyką a baśnią.