Zwolnienia podatkowe w dobie jagiellońskiej w królewskich miastach małopolskich

Many royal privileges have been preserved from the Jagiellonian period, releasing the townsmen from the obligation to pay taxes. The entries of these regulations appear both in the books of the royal register (often in an abbreviated form) and in the form of diplomas, sometimes incorporated into city cartularies. An increasing number of the abovementioned regulations is visible in the royal register, especially since the reign of Sigismund I, which can be explained by both greater care taken to enter the temporary acts into the register, and the intensification of issuing such regulations in view of the increasingly frequent (ultimately regular) adoption of the urban revenue tax in Sejm. Tax liberations in the Jagiellonian period belonged to the exclusive competence of the king; therefore, these documents belonged to leges speciales passed in opposi- tion to the revenues binding for all, and thus falling into the category of the Polish ius commune. The tax privileges served primarily to help cities ruined by natural disasters and war turmoil. The period of exemption depended on the type of tax, while the goal of liberation was most fully achieved by longer exemptions from the basic tax - the royal urban revenue tax. The much shorter period of exemption from the excise tax was justified by its consumption character and the fact that it was an indirect tax, as the buyer of the goods was in fact charged for its costs. The circumstances in which the tax exemptions were issued make the tax liberation privileges a sad testimony to frequent fires, which in the vast majority of cases consumed the wooden build- ings of the towns of the Jagiellonian era.

Zahlreiche königliche Privilegien, die die Bürger von der Steuerpflicht be- freiten, blieben seit der Jagiellonenzeit erhalten. Die Einträge dieser Bestimmungen erscheinen sowohl in den Büchern der Kronenmetrik (oft in gekürzter Form) als auch in Form von Diplo- men, die manchmal in die städtischen Kopialbücher integriert sind. Die zunehmende Anzahl an diesen Regelungen ist in der Kronenmetrik, insbesondere seit der Regierungszeit von Sigis- mund I., sichtbar, was sowohl durch eine größere Sorgfalt bei der Eintragung von vorübergehend verbindlichen Rechtsakten in die Metrik als auch durch die Intensivierung der Erlassung solcher Regelungen bei der zunehmenden (möglicherweise regelmäßigen) Verabschiedung von Schössen im Sejm zu erklären ist. Die Steuerbefreiungen lagen in der Jagiellonenzeit in der ausschließli- chen Zuständigkeit des Königs, weshalb diese Dokumente zu leges speciales gehören, die in der Opposition zu den für alle geltenden Wehrpflichtuniversalien erlassen wurden und somit unter die Kategorie des polnischen ius commune fallen. Die Steuerprivilegien dienten vor allem zur Hilfe für solche Städte, die durch Naturkatastrophen und Kriegswirren zerstört wurden. Die Be- freiungsdauer hing von der Steuerart ab, wobei das Ziel der Befreiung im Falle der längeren Befreiungen von der Grundsteuer - dem Königsschoss - am besten realisiert wurde. Die weit- aus kürzere Befreiungsfrist von der Getränkesteuer war durch ihren Konsumcharakter gerecht- fertigt, und da es sich um eine indirekte Steuer handelte, wurden die Kosten tatsächlich dem Käufer von Waren in Rechnung gestellt. Die Umstände, unter denen Steuerbefreiungen erlassen wurden, machen die Freiheitsrechte zu einem traurigen Zeugnis von häufigen Bränden, die in den meisten Fällen die Holzbebauung in den Städten der Jagiellonenzeit verschlangen.

Z okresu jagiellońskiego zachowały się liczne przywileje królewskie zwalniające mieszczan od obowiązku zapłaty podatków. Wpisy tych regulacji występują zarówno w księgach Metryki Koronnej (często w postaci skróconej), jak również w postaci dyplomów, niekiedy wciągniętych do kopiariuszy miejskich. Wzrastająca liczba wspomnianych regulacji jest widoczna w Metryce Koronnej zwłaszcza od okresu panowania Zygmunta I, co należy tłumaczyć zarówno większą dbałością o wpisywanie do Metryki aktów obowiązujących czasowo, jak też intensyfikacją wydawania tego typu regulacji wobec coraz częstszego (ostatecznie regularnego) uchwalania szosu na sejmach. Libertacje podatkowe w okresie jagiellońskim należały do wyłącznej kompetencji króla, tym samym dokumenty te zaliczają się do leges speciales uchwalanych w opozycji do uniwersałów poborowych obowiązujących wszystkich, a więc wpisujących się w kategorię polskiego ius commune. Przywileje podatkowe służyły przede wszystkim pomocy miastom zrujnowanym przez klęski żywiołowe i zawieruchy wojenne. Okres zwolnienia uzależniony był od typu podatku, przy czym cel libertacji najpełniej realizowany był w dłuższych zwolnieniach podstawowego podatku – szosu królewskiego. Znacznie krótszy okres zwolnienia od zapłaty czopowego uzasadniony był jego konsumpcyjnym charakterem oraz, jako że był to podatek pośredni – jego koszty w istocie obciążały nabywcę towaru. Okoliczności wydawania zwolnień podatkowych sprawiają, że przywileje libertacyjne stanowią smutne świadectwo częstych pożarów, trawiących w znakomitej większości drewnianą zabudowę miast doby jagiellońskiej.