Артыкул прысьвечаны сацыялінгвістычнаму аналізу моўнай няўпэўненасьці, зь якой сутыкаюцца сучасныя беларускія моўцы. Аб’ектам дасьледаваньня зьяўляецца моўная няўпэўненасьць беларускамоўных асобаў, а прадметам дасьледаваньня – адна з цэнтральных праяваў моўнай няўпэўненасьці – гіпэркарэкцыя ці дакладней гіпэркарэктныя формы ў мове, якія моўцы выкарыстоўваюць у выніку працяглай русіфікацыі і згубы кампэтэнцыі ў роднай мове. У зьвязку з гэтым у дасьледаваньні аналізуюцца ня проста гіпэркарэктныя формы ў мове, а перадусім тыя, што паўсталі ў выніку каляніялісцкай дзейнасьці – дамінаваньня расейскай мовы, русіфікацыі. Актуальнасьць тэмы падкрэсьленая падзеямі 2020 г., узмацьненьнем русіфікацыі ў Беларусі, масавымі ўцёкамі сотні тысячаў беларусаў/-ак за межы краіны і новым усплёскам інтарэсу да беларускай мовы як ва ўмовах выгнаньня, так і ва ўмовах дыктатуры. У такіх варунках моўная няўпэўненасьць толькі ўзрасла, а колькасьць гіпэркарэктных формаў – асабліва каляніялісцкіх – у мове павялічылася, як сьведчыць аналіз беларускамоўнай прэсы і віртуальных парталаў. У дасьледаваньні задзейнічаныя наступныя мэтады: аналіз другарадных матэрыялаў, мэтад параўнаньня і кейс-стады. Зрэшты, у артыкуле прадпрымаецца спроба ацаніць маштаб моўнай няўпэўненасьці і распаўсюд каляніялісцкіх гіпэркарэктных формаў у мове з улікам двух стандартаў – афіцыйнага і клясычнага правапісаў.
Artykuł poświęcony jest socjolingwistycznej analizie niepewności językowej, z którą borykają się współcześni użytkownicy języka białoruskiego. Przedmiotem badań jest niepewność językowa osób białoruskojęzycznych i jeden z głównych jej przejawów – hiperpoprawne formy w języku, jakim posługują się użytkownicy w wyniku ciągłej rusyfikacji i utraty kompetencji w zakresie języka ojczystego. W związku z tym w badaniu poddano analizie nie tylko formy hiperpoprawne w języku, ale przede wszystkim te, które powstały w wyniku działalności kolonialnej – dominacji języka rosyjskiego, rusyfikacji. Ważność tematu podkreślają wydarzenia roku 2020, nasilenie rusyfikacji na Białorusi, masowa ucieczka setek tysięcy Białorusinów poza granice kraju oraz nowy wzrost zainteresowania językiem białoruskim, zarówno w warunkach na wygnaniu, jak i pod dyktaturą. W takich warunkach niepewność językowa nasiliła się, a tym samym wzrosła liczba form hiperpoprawnych – zwłaszcza kolonialnych, o czym świadczy analiza prasy białoruskojęzycznej i portali internetowych. W badaniach wykorzystywane są następujące metody: analiza materiałów wtórnych, metody porównawcze i studia przypadków. W artykule podjęto jednak próbę oceny skali niepewności językowej i rozpowszechnienia się w języku kolonialistycznych form hiperpoprawnych, biorąc pod uwagę dwa standardy – pisownię oficjalną i klasyczną.
The article is devoted to the sociolinguistic analysis of language insecurity faced by modern Belarusian speakers. The object of the study is the language insecurity of Belarusian-speaking people, and the subject of the research is one of the central manifestations of language insecurity – hypercorrection or, more precisely, hypercorrect forms in the language that speakers use as a result of long-term Russification and loss of competence in their native language. In connection with this, the research analyses not just hypercorrect forms in the language, but primarily those that arose as a result of colonial activity – the dominance of the Russian language, Russification. The relevance of the topic is emphasised by the events of 2020, the intensification of Russification in Belarus, the mass flight of hundreds of thousands of Belarusians outside the country, and a new surge of interest in the Belarusian language, both in conditions of exile and under dictatorship. In such conditions, language uncertainty only increased, and the number of hypercorrect forms – especially colonialist – in the language increased, as evidenced by the analysis of the Belarusian-language press and virtual portals. The following methods are used in the research: analysis of secondary materials, comparative methods and case studies. However, the article attempts to assess the scale of language uncertainty and the spread of colonialist hypercorrect forms in the language, taking into account two standards – official and classical.
