Opis parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi z 1791 roku (Fragment nieodnalezionej wizytacji dekanatu siewierskiego diecezji krakowskiej z lat 90. XVIII wieku)

In 1846, Fr. Wojciech Janecki was installed as the parish priest of St. Stanislaus in Czeladź, only to find out that the parish did not have an up-to-date inventory of property and property rights. In search of this document, the parish turned to the General Consistory of the Diocese of Krakow. Despite investigation, such a list was nowhere to be found. The only document discovered in the Consistory Archives was a description of the town of Czeladź and the parish of Czeladź compiled in 1791. A copy of this document was sent to the Consistory of the Krakow Diocese in Kielce. This document is the subject of this study. Entitled “Opisanie Kościoła i Parafii Miasteczka Czeladź” (“Description of the Church and Parish of the Town of Czeladź”), the 1791 record is a part of a larger file from that period – perhaps a visitation of the Siewierz deanery. This can be inferred from its content and structure, which resembles documents of this type from the end of the 18th century, e.g. visitation records of the ne­ighbouring Bytom deanery over the years 1792–1793. The thorough scrutiny of both church and state archives has not produced any positive results so far as to the sources confirming the said visitation. The published document is one of the most important sources on the histo­ry of Czeladź in the final period of the Republic of Nobles. Its author provides detailed data both on the parish and the church in Czeladź in the last years before the partitions of Poland. It should be emphasised that this document has never been used before in the research on the history of Czeladź.

W 1846 r. proboszczem parafii św. Stanisława w Czeladzi został mianowany ks. Wojciech Janecki. Okazało się wówczas, że parafia nie posiada aktualne­go inwentarza dóbr i praw majątkowych. W poszukiwaniu tego dokumentu zwrócono się do Konsystorza Generalnego Diecezji Krakowskiej. Pomimo poszukiwań dokumentu takiego nie odnaleziono. W archiwum Konsystorza odkryto jedynie dokument opisujący miasto Czeladź oraz parafię czeladzką sporządzony w 1791 r. Jego odpis przesłano do Konsystorza Diecezji Kra­kowskiej w Kielcach. Ten właśnie dokument jest przedmiotem niniejszego opracowania. Prawdopodobnie dokument pod nazwą Opisanie Kościoła i Parafii Mia­steczka Czeladź z 1791 r. stanowi fragment większej całości; być może wi­zytacji dekanatu siewierskiego z tego okresu. Wskazuje na to jego treść oraz struktura będąca powtórzeniem tego typu dokumentów z końca XVIII wieku, np. wizytacji sąsiedniego dekanatu bytomskiego z lat 1792-1793. Dotychcza­sowe poszukiwania w archiwach kościelnych i państwowych nie przyniosły pozytywnych rezultatów w zakresie odszukania źródeł potwierdzających prze­prowadzenie owej wizytacji. Publikowany dokument stanowi jedno z najważniejszych źródeł doty­czących dziejów Czeladzi w końcowym okresie istnienia Rzeczypospolitej szlacheckiej. Jego autor podaje dokładne dane dotyczące parafii oraz kościoła w Czeladzi w ostatnich latach przed zaborami. Należy podkreślić, że doku­ment ten nie został wykorzystany w dotychczasowych badaniach nad dziejami miasta Czeladzi.