Subsydiarne stosowanie prawa rzymskiego w Polsce przedrozbiorowej na przykładzie zbrodni obrazy majestatu

The article aims to investigate the influence of Roman law on the court practice in the crimen maiestatis processes in old Poland. Recent years have seen a mounting interest of the studies in Poland in Roman criminal law, which, as a portion of the Roman legal legacy, made its way into the legal system of pre-partition Poland. In addition to numerous examples of the use of the Roman criminal law standards, lese-majesty deserves particular attention. This institution was accommodated to the legal systems of the Middle Ages in European countries, including Poland. Despite the growing number of regulations of statutory law, the crime of lese-majesty was not subject to any comprehensive regulation, which was often underlined by the representatives of the doctrine of the time and participants in lese-majesty processes from the 16th to the 18th century. Given such circumstances, the material to fill the gaps in the legislation was borrowed from Roman law, to be precise, common law, which was understood as the ancient law compiled in the Corpus Iuris Civilis, complemented by the principles and case law taken from foreign laws and lawyers' opinions. The author takes into consideration, among others, the impact of this law on the qualification of certain acts and their stages as crimen laesae maiestatis, the assessment of evidence and circumstances excluding unlawfulness or guilt. The attempt to assess the significance of Roman law to the legal practice should allow the author to take a stand on the thesis that exists the subsidiary application of this law in lese-majesty proceedings.

Artykuł ma na celu zbadanie wpływu prawa rzymskiego na praktykę sądową w procesach crimen maiestatis w dawnej Polsce. W ostatnich latach można zaobserwować w Polsce rosnące zainteresowanie rzymskim prawem karnym, które jako część spuścizny prawa rzymskiego, znalazło zastosowanie w porządku prawnym w Polsce przedrozbiorowej. Ponadto, wśród wielu przykładów zastosowania rzymskiego prawa karnego, crimen maiestatis, zasługuje na szczególną uwagę. Instytucja ta została włączona do średniowiecznego systemu prawnego w krajach europejskich, włączając Polskę. Pomimo rosnącej liczby regulacji prawa ustawowego, zbrodnia obrazy majestatu nie była przedmiotem jakiejkolwiek całościowej regulacji, która często była podkreślana przez doktrynę tych czasów i uczestników w procesach crimen maiestatis od XVI do XVIII w. Warunki do uzupełnienia luk w prawie zostały recypowane z prawa rzymskiego, a dokładniej z prawa powszechnego, które było rozumiane jako prawo starożytne zebrane w Corpus Juris Civilis, uzupełnione przez zasady i case law z praw zagranicznych i opinii prawników. Autor rozważa wpływ tego prawa na kwalifikacje pewnych aktów i ich etapy jako crimen laesae maiestatis, ocenę dowodów i okoliczności wyłączających bezprawność lub winę. Próba określenia znaczenia prawa rzymskiego dla praktyki prawnej powinna pozwolić autorowi zająć stanowisko w sprawie tezy, że istnieje subsydiarne stosowanie tego prawa w postępowaniu laesae maiestatis.