Romowie w kinie bułgarskim – szkic do portretu

The Roma people – an ethnic group which left their ancestral homeland in northwest India to appear in the Balkans (including Bulgarian lands) in the 11th century, and became an integral part of the ethnic mosaic inhabiting this part of Europe. Based on stereotypes, the fear of strangers, and the fear for one's own existence inherent to the Roma, has been noticeable in Bulgarian cinematography nearly from its beginnings. The Roma theme, present since the 1920s, has undergone a clearly visible transformation due to the changing social conditions and political and ideological pressure. A distinct change in the way the Roma has been portrayed took place in the Bulgarian cinema after the political and social breakthrough of the late 1980s. Freed from the ideological pressure on the part of the party and state authorities, film makers have portrayed stereotypes accompanying the image of the Roma in the Bulgarian collective consciousness as well as the phobias that hindered the establishing of mutual relations. Such image of the Roma is accompanied by one foregrounding the characteristics of the contemporary Bulgarian society, presented by directors such as Georgi Dyulgerov, Milena Andonova, Lychezar Avramov, or Kamen Kalev, with prominent features of a predatory identity as described by Arjun Appadurai, i.e. one based on a conviction that the majority could become a minority unless another minority disappears. The fear of extermination generates aversion and hostility towards the representatives of the Roma minority, which makes the recognition and assimilation processes difficult.

Romowie – ethnos, który opuszczając swą praojczyznę położoną na terenie północno-zachodnich Indii, pojawił się na Bałkanach (w tym również i na ziemiach bułgarskich) w wieku XI stając się integralną częścią mozaiki etnicznej zamieszkującej tę część Europy. Nieodłącznie związane z Romami, oparte na stereotypach obawy – związany z lękiem o zagrożenie własnego istnienia strach przed obcym, zauważalne były w kinematografii bułgarskiej niemal od początku jej powstania. Motyw romski, obecny od lat 20 XX wieku uległ wyraźnej transformacji, na którą swe piętno odcisnęły zarówno uwarunkowania społeczne, jak i naciski polityczno-ideowe. Wyraźna zmiana w sposobie kreślenia portretu Roma nastąpiła w kinie bułgarskim po przełomie polityczno-społecznym końca lat 80 XX wieku. Uwolnieni od ideologicznych nacisków władz partyjno-państwowych twórcy filmowi ukazali stereotypy towarzyszące obrazowi Roma w świadomości społecznej Bułgarów, przedstawili fobie o lęki przeszkadzające w nawiązaniu relacji wzajemnych. Wizerunkowi Roma towarzyszy także kreślona przez reżyserów takich jak np. Georgi Djulgerow, Milena Andonowa, Łyczezar Awramow, czy Kamen Kalew charakterystyka współczesnego społeczeństwa bułgarskiego o wyraźnych cechach opisywanej przez Arjuna Appaduraiego tożsamości drapieżczej, u podstaw której leży przeświadczenie jakoby większość (…) mogła stać się mniejszością, o ile nie zniknie inna mniejszość. Strach przed zagładą generuje niechęć i wrogość wobec przedstawicieli romskiej mniejszości, a co z kolei utrudnia proces poznania i przyswojenia.