Divergent Outcomes of Centralisation Versus Decentralisation: A Comparative Analysis of Poland’s and Sweden’s COVID-19 Governance Models and Their Implications for the Health Security of the European Union

Pandemia COVID-19 stanowiła bezprecedensowe wyzwanie dla globalnych systemów zdrowotnych, ujawniając istotne różnice w zarządzaniu zdrowiem publicznym w różnych krajach. Niniejsze badanie analizuje zróżnicowane wyniki zdrowotne zaobserwowane w Polsce oraz Szwecji, koncentrując się na implikacjach wynikających z różniących się modeli zarządzania systemem opieki zdrowotnej - centralizacji w Polsce w porównaniu do decentralizacji w Szwecji. Głównym celem jest zbadanie, w jaki sposób te struktury zarządzania oraz ich odpowiednie strategie zbierania danych wpłynęły na wyniki COVID-19, w tym wskaźniki zakażeń, umieralność oraz dostępność szczepień. Przeprowadzono porównawczą analizę krajowych i regionalnych danych epidemiologicznych z lat 2020–2023, stosując techniki walidacji statystycznej w celu zapewnienia solidności wyników. Wyniki wskazują, że centralizowane podejście Polski, charakteryzujące się ścisłym egzekwowaniem polityk zdrowotnych, doprowadziło do wyższych wskaźników zachorowalności i umieralności, z ponad 6,55 miliona zgłoszonych przypadków oraz nadwyżką umieralności na poziomie +18%. W przeciwieństwie do tego, zdecentralizowany model Szwecji, który integrował czynniki społeczno-ekonomiczne w odpowiedziach zdrowotnych, odnotował 2,73 miliona przypadków oraz nadwyżkę umieralności na poziomie +6%. Badanie podkreśla wpływ determinant społeczno-ekonomicznych na wyniki zdrowotne, ujawniając, że populacje imigrantów w Szwecji miały wskaźnik umieralności trzy razy wyższy niż rodowici Szwedzi. Analiza podkreśla potrzebę spójnych polityk zdrowotnych w ramach Unii Europejskiej, postulując reformy regulacyjne, które zwiększą zdolności Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz promują równe standardy zdrowotne wśród państw członkowskich. W rezultacie, badanie to przyczynia się do głębszego zrozumienia konsekwencji wynikających z zróżnicowanych modeli zarządzania systemem opieki zdrowotnej oraz wskazuje wnioski dotyczące opracowywania skuteczniejszych polityk zdrowia publicznego w UE, podkreślając znaczenie odporności oraz równości w przyszłych kryzysach zdrowotnych.

The COVID-19 pandemic posed unprecedented challenges to global health systems, revealing significant disparities in public health management across countries. This study investigates the divergent health outcomes observed in Poland and Sweden, focusing on the implications of their differing healthcare governance models – centralisation in Poland versus decentralisation in Sweden. The primary objective is to explore how these governance structures and the respective data collection strategies influenced COVID-19 outcomes, including infection rates, mortality and vaccination availability. A comparative analysis of national and regional epidemiological data from 2020 to 2023 was conducted, employing statistical validation techniques to ensure robustness. The findings indicate that Poland’s centralised approach, characterised by strict enforcement of health policies, resulted in higher morbidity and mortality rates, with over 6.55 million reported cases and an excess mortality rate of +18%. In contrast, Sweden’s decentralised model, which integrated socio-economic factors into health responses, reported 2.73 million cases and +6% excess mortality rate. The study highlights the impact of socio-economic determinants on health outcomes, revealing that immigrant populations in Sweden faced a mortality rate three times higher than that of native Swedes. The analysis underscores the need for coherent health policies within the European Union, advocating for regulatory reforms that enhance the capacity of the European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) and promote equitable health standards across member states. Ultimately, this research contributes to a deeper understanding of the consequences of divergent healthcare governance models and offers insights for developing more effective public health policies in the EU, emphasising the importance of resilience and equity in future health crises.