Phoenix and Delphinus Salvator: The History of the Forgotten Images of Early Christian Iconography

W sztuce III i IV wieku dochodziło do transformacji i dostosowania niektó­rych przedstawień ikonografii antycznej do nowych potrzeb i zadań, jakie sta­wiała przed nimi sztuka chrześcijańska. Przykłady można mnożyć, zaczy­nając od tych bardziej znanych i do dziś rozpoznawalnych, jak chociażby przedstawienie Hermesa Kriophorosa, które ewoluuje do figury Chrystusa Dobrego Pasterza, czy śpiącego Endymiona, które wejdzie w skład tzw. cyklu Jonasza. Zjawisko akomodacji wzorców antycznych dla potrzeb ikonografii chrześcijańskiej było wówczas działaniem popularnym i dość powszech­nym, ale jedynie część z powstałych w tym czasie przedstawień przetrwała do dzisiaj. Właśnie takim zapomnianym wyobrażeniom poświęcono poniższe rozważanie, gdyż na przykładzie przedstawień feniksa i delfina ocalającego prześledzono czynniki, które wpływały na częściowy – feniks, lub całkowity – delphinus salvator, proces zanikania niektórych obrazów sztuki wczesno­chrześcijańskiej, bazujących na wzorcach antycznych.

Art in the 3rd and 4th centuries underwent transformations and adapted cer­tain representations which were typical of ancient iconography to the new needs and tasks of Christian art. Among the abundant examples of this pro­cess, many continue to be popular and recognizable, such as the representation of Hermes Kriophoros, which evolved to become Christ the Good Shepherd, or the sleeping Endymion, which became part of the “Jonah cycle.” The adaptation of patterns from antiquity for the purposes of Christian iconography was both popular and quite common, but only a fraction of the representations developed in that period survive today. This paper discusses the representa­tions that have been forgotten. Relying on the examples of the phoenix and the dolphin-rescuer, the paper analyzes factors that affected the partial (phoenix) or complete (delphinus salvator) disappearance of images which were typical of early Christian art and which relied on ancient imagery.