Wyznaczanie temporalnych granic decyzji interpretacyjnej przez sąd (w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych)

Subject of consideration in this article remains the problem of changing direction of interpretation in judicial-administrative jurisprudence, which sometimes produces consequences similar to the effects of a legislative change. Against this background, the authors attempt to formulate a description of the practice of application of law, i.e. to present jurisprudential arguments supporting decision on the scope of application of interpreted legal norm, as well as to reconstruct underlying assumptions. Using an example of two groups of selected judgments, authors consider cases in which argumentation of the temporal scope of impact of a particular interpretative direction appears in the justifications of administrative court decisions. The analysis carried out confirms that although courts generally assume the retrospective impact of interpretation, in a situation where the content of the derived legal norm fundamentally deviates from previous interpretative practice, they seek legitimization of their actions by justifying the intertemporal decision with constitutional values. These values provide an essential interpretive framework reflecting the cultural model prevalent in the native legal communication community. If courts perceive a risk of violating the values underlying the prohibition of retroactivity, such as legal certainty or principle of trust in public authorities, they indicate reasons for limiting the temporal scope of interpretation pro futuro, or on the contrary, for its effect ex tunc. Against this background, the retrospective effect of interpretation appears not as a consequence of interpretation being made, but rather as a kind of interpretative presumption that can be rebutted or confirmed if arguments are made that allow the interpretation to apply only to future states, or that give additional support for retrospective application of new interpretation.

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie zmiany kierunku interpretacji w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, która wywołuje niekiedy następstwa zbliżone do skutków prawodawczej zmiany stanu prawnego. Autorzy podejmują na tym tle próbę sformułowania opisu praktyki stosowania prawa, tj. przedstawienia argumentów jurydycznych wspierających decyzję o zakresie temporalnym zastosowania wyinterpretowanej normy prawnej, jak i rekonstrukcji tkwiących u ich podstaw założeń. Na przykładzie dwóch grup wybranych judykatów autorzy rozpatrują przypadki, w których argumentacja dotycząca czasowego zasięgu oddziaływania określonego kierunku interpretacji pojawia się w uzasadnieniach orzeczeń sądów administracyjnych. Przeprowadzona analiza potwierdza, że choć sądy te przyjmują zasadniczo założenie o retrospektywnym oddziaływaniu wykładni, to w sytuacji, gdy treść wywiedzionej normy prawnej zasadniczo odbiega od dotychczasowej praktyki interpretacyjnej, poszukują legitymizacji swoich działań poprzez uzasadnienie rozstrzygnięcia intertemporalnego wartościami konstytucyjnymi. Wartości te stanowią zasadnicze ramy interpretacji odzwierciedlające model kulturowy dominujący w rodzimej, prawniczej wspólnocie komunikacyjnej. W razie dostrzeżenia ryzyka naruszenia wartości leżących u podstaw zakazu retroakcji, takich jak pewność prawa, czy zasada zaufania do organów władzy publicznej, sądy wskazują racje przemawiające za limitacją temporalnego zakresu wykładni pro futuro, bądź przeciwnie – za jej działaniem ex tunc. Na tym tle retrospektywny skutek wykładni jawi się nie tyle jako konsekwencja dokonywanej wykładni, ile jako domniemanie interpretacyjne, które może zostać obalone bądź potwierdzone, jeżeli zostaną przedstawione argumenty, które pozwolą odnieść wykładnię tylko do stanów przyszłych albo które stanowią dodatkowe wsparcie dla twierdzenia o wstecznym zastosowaniu nowej wykładni.