Motyw emigracji a semantyka przestrzeni w teatrze Jorge Díaza

The paper discusses the correlation between the appearance of the motif of emigration and the concept of theater space, using the case of selected plays by a Chilean playwright Jorge Díaz. The article focuses on five dramas from 1980s and 1990s that revolve around the issue of forced external emigration. The definition of political emigration adopted by the author refers to sociological and psychoanalytical studies that consider exile in terms of an irretrievable loss of numerous aspects that contribute to the sense of individual integrity, leading to a life in the limbo of anticipated return, an identity crisis caused by lack of the sense of belonging, or an affective dissociation from the home and the host country. At the root of the issues listed above lie primarily the space-time conditions. A thorough analysis of theater space, using the methodologies of such researchers as T. Kowzan, M. Carmen Bobes Naves, P. Pavis, and J. L. García Barrientos, reveals the complexity of the structure of space, divided into the visible, the invisible, and the autonomous. The latter may be considered both from a synchronous and anachronistic standpoint. It can also be subject to the process of internalization, in which objective and subjective spaces are distinguished. This manner of presenting the category of space allows for discerning a number of relations, such as the presence of syntagmatic relations between various spaces (open/closed, life/recollection, etc.), or the paradigmatic, similarity- or contrast-based relations with other theater categories. Moreover, the use of the concepts of metaphor, metonymy, and synecdoche contributes substantially to enriching of the significance of the theater space.

Artykuł omawia zależność pomiędzy występowaniem motywu emigracji a koncepcją przestrzeni teatralnej na przykładzie wybranych sztuk chilijskiego dramatopisarza Jorge Díaza. Przyjęto korpus składający się z pięciu dramatów z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, które oscylują wokół tematyki emigracyjnej o charakterze zewnętrznym i przymusowym. Przyjęta definicja emigracji politycznej nawiązuje do badań socjologicznych i psychoanalitycznych, które rozpatrują to zjawisko w kategoriach bezpowrotnej utraty wielu aspektów składających się na poczucie integralności jednostki. Tak rozumiane uchodźstwo powoduje, m.in. prowizoryczność życia w oczekiwaniu na powrót, kryzys tożsamości związany z brakiem poczucia przynależności czy dysocjację afektywną w odniesieniu do kraju ojczystego i kraju przyjmującego. Powyższe właściwości wynikają w dużej mierze z uwarunkowań czasoprzestrzennych. Wnikliwa analiza przestrzeni teatralnej, przy wykorzystaniu metodologii takich badaczy jak T. Kowzan, Mª Carmen Bobes Naves, P. Pavis, J. L. García Barrientos, pozwala ukazać złożoną strukturę przestrzeni, która dzieli się na widoczną, niewidoczną i autonomiczną. Ta ostatnia może być rozpatrywana w sposób synchroniczny i anachroniczny, a także podlegać procesowi uwewnętrznienia, który odróżnia przestrzeń obiektywną od subiektywnej. W ten sposób zaprezentowana kategoria przestrzeni pozwala wyodrębnić szereg zależności, takich jak obecność relacji syntagmatycznych między różnymi przestrzeniami (otwarte/zamknięte, życie/wspomnienie.), czy stosunków paradygmatycznych opartych na podobieństwie lub kontraście wobec innych kategorii teatralnych. Ponadto wykorzystanie pojęć metafory, metonimii i synekdochy ma istotny wpływ na nadanie bogatego znaczenia przestrzeni teatralnej.