Ameryka Giżyckiego: „natychmiastowy” ruch obrazów

The author deals with the writings and photography of Marcin Giżycki, an outstanding historian of art, film expert, author of films, and photographer. At the same time, the framework linking the discussed assorted aspects of his activity consists of reflections on America and culture in the USA. The first part of the text indicates the uncommon interdisciplinarity of Giżycki, who combined the competence and education of an historian of art with cinematic studies preoccupying him from the very offset of his academic and popularisation activity. Next, Lipiński discusses Giżycki’s deliberations on the status of America as a myth, an imaginative-discursive sphere crossing the geopolitical borders of the USA and moulded both by Americans and predominantly, although not solely, Europeans. Within this context the author situates the prime subject of the analysis, i.e. Giżycki’s photographic accomplishments, in particular his favourite Polaroid photography. Reflection on the specificity of instant photography is linked with a wider context of American visuality. Lipiński considers Giżycki’s Polaroid collages, in particular those containing the characteristic motif of an arrow-index. In doing so he maintains that Polaroid collages or  mosaics – despite the fact that they operate with a freeze frame image – possess a cinematic character disclosing the motion and dynamics of an endless reference of meanings, specific for post-structuralist reflection dealing with America. In Lipiński’s opinion, Giżycki, with the assistance of his photographs, not only joined the long tradition of fascination with the American iconosphere but also co-created the latter.

Artykuł dotyczy pisarstwa oraz aktywności fotograficznej Marcina Giżyckiego, wybitnego historyka sztuki, filmoznawcy, twórcy filmów i fotografa. Jednocześnie ramą, która łączy dyskutowane tu, rozmaite aspekty jego działalności jest refleksja nad Ameryką i kulturą Stanów Zjednoczonych. W pierwszej części tekstu wskazuję na niecodzienną interdyscyplinarność Giżyckiego, który łączył kompetencję i wykształcenie historyka sztuki z zaprzątającymi go od początku działalności akademickiej i popularyzatorskiej badaniami nad filmem. Następnie odnoszę się do jego refleksji nad statusem Ameryki jako mitu, wyobrażeniowo-dyskursywnej sfery przekraczającej geopolityczne granice Stanów Zjednoczonych, wykształconej tak przez Amerykanów jak i – przede wszystkim, choć nie tylko – Europejczyków. W tym kontekście osadzam też główny przedmiot analizy, czyli fotograficzną twórczość Giżyckiego, zwłaszcza ulubioną przez niego fotografię polaroidową. Dokonuję refleksji nad specyfiką fotografii natychmiastowej, łącząc ją z szerszym kontekstem amerykańskiej wizualności. Omawiam polaroidowe kolaże Giżyckiego, zwłaszcza te zawierające charakterystyczny motyw strzałki – indeksu. Uważam, że kolaże lub mozaiki z polaroidów, choć operują zatrzymanym obrazem, mają charakter filmowy, ujawniający ruch i dynamikę nieskończonego odsyłania znaczących, specyficzną dla poststrukturalistycznej refleksji nad Ameryką. Twierdze, że za pomocą swoich fotografii Giżycki włączył się nie tylko w długą tradycję fascynacji amerykańską ikonosferą, ale również ową sferę współtworzył.