Nigdy nie będziemy gotowi

An attempt at answering a question about the accessibility of events from a past in which researchers did not participate. The author ponders whether such events are in any possible way given by experience, and whether one can become prepared for such an experience. He writes about remembrance sites and the role played by objects-testimonies acting as sui generis depositories and transmitters of the suffering of others. In this context he also considers the philosophical ideas formulated by Edith Stein, who was of the opinion that Einfühlung permits a direct and eye-witness experience of the ordeal of another subject. This is possible due to access to the world of values, including historical and cultural conditions within whose range people feel, think, and act. Although the author does not trust phenomenology to the very end he argues that researchers dealing with the past are often totally unprepared for ruins, traces, and remnants of catastrophes. A confrontation with spaces and objects marked with tragedy produces astonishment, disbelief, shock, and incapacitation. The presented text poses questions about universal values, including dignity and liberty.

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o dostępność wydarzeń z przeszłości, które nie były udziałem badaczy. Autor zastanawia się czy są one w jakikolwiek sposób dane w doświadczeniu i czy na takie doświadczenie można być przygotowanym. Pisze o miejscach pamięci i roli obiektów-świadectw będących swoistymi depozytariuszami i transmiterami cudzych cierpień. Rozważa też w tym kontekście idee filozoficzne Edyty Stein, która uważała, że „wczucie” pozwala na bezpośrednie i naoczne doświadczenia doznań drugiego podmiotu. Jest to możliwe dzięki dostępowi do świata wartości, w tym także do warunków historycznych i kulturowych, w ramach których ludzie czują, myślą, działają. Choć autor nie do końca dowierza fenomenologii to przekonuje, iż badacze przeszłości często stają zupełnie nieprzygotowani wobec ruin, śladów i pozostałości katastrofy. Konfrontacja z przestrzeniami i obiektami naznaczonymi tragedią wywołuje zdumienie, niedowierzanie, wstrząs, powoduje obezwładnienie. W tekście pojawiają się pytania o uniwersalne wartości, w tym między innymi o godność i wolność.