Hiobowe wieści. Cierpienie i dramat stworzenia

Those who assume that The Tree of Life  (2011), together with its brilliant form and intellectual profoundness, is a sui generis cinematic theological treatise, are right despite the fact that the outstanding work by Terrence Malick is not a philosophical dissertation conducted by means of the language of discourse and with the assistance of logical argumentation. It is, above all, a film composed of intriguing images that with difficulty submit to being named, summarised, and subjected to verbal description, and strongly resist words commenting them. Nonetheless, in its intention, surpassing a story from the life of an average American family, The Tree of Life poses fundamental theological questions dealing with the appearance of evil in the world, the meaning of human suffering, and, predominantly, the way in which those components of daily experience are connected with a conviction about divine presence. The author of the article presents Malick’s film as a continuation of questions posed by the Biblical Job. In doing so he discloses a more profound intention – one that numerous spectators find shocking - i.e. a correlation within a single image of the American microcosmos and the galactic-size macrocosm. From this perspective the drama of suffering becomes closely connected with the drama of creation. Finally, it turns out that the mystery of suffering does not possess a juridic  nature (who is guilty?) but a cosmogonic (who is the creator?) and an ontological one (what, in fact, is creation?).

Rację mają ci, którzy utrzymują, że – olśniewające formalnie i głębokie myślowo – Drzewo życia (2011) – to swego rodzaju filmowy traktat teologiczny. Mimo tego, że wybitne dzieło Terrence’a Malicka nie jest, poprowadzoną językiem dyskursu, przy pomocy logicznej argumentacji, rozprawą filozoficzną. To przede wszystkim film intrygujących obrazów. Obrazów, które z trudem poddają się nazwaniu, streszczeniu i słownemu opisaniu. Które stawiają mocny opór komentującym je słowom. A jednak, w swoim zamyśle, przekraczającym – opowiedzianą w filmie – historię z życia przeciętnej amerykańskiej rodziny, Drzewo życia stawia fundamentalne pytania natury teologicznej: o pojawienie się zła na świecie, o sens ludzkiego cierpienia a przede wszystkim o to, jak te składniki codziennego doświadczenia łączą się z przekonaniem o boskiej obecności. Autor pokazuje film Malicka jako kontynuację pytań stawianych przez biblijnego Hioba. Odsłania głębszy zamysł – szokującego dla wielu widzów – powiązania w jednym obrazie amerykańskiego mikrokosmosu i makrokosmosu o wymiarze galaktycznym. Z tej perspektywy dramat cierpienia łączy się tu ściśle z dramatem stworzenia. Finalnie, okazuje się, że tajemnica cierpienia nie ma natury jurydycznej (kto winien?), ale kosmogoniczną (kim jest ten, kto stworzył?) i ontologiczną (czym w istocie jest stworzenie?).