As a result of the process of cataloguing the collections preserved in the Archdiocesan Archive of Gniezno, which started in 2013, old prints have been discovered with original bindings containing fragments of earlier prints, which had been discarded and reused as binding waste. The discovered old prints include Nicolas Bohier’s book Consilia (shelf-mark BS 1909), published in Lyon in 1554, originally preserved in the Benedictine monastery in Lubiń. First to reveal this important discovery in the public domain were Jakub Łukaszewski and Wiesław Wydra of Adam Mickiewicz University in Poznań, who prepared a facsimile edition, with a brief commentary, of all nine fragments of prints extracted from the binding of the Gniezno volume. The discovered fragments originate from Cracow printing houses and date from the period 1531–55. Of particular value is a printed sheet from the firm of Łazarz Andrysowic containing fragments of both the previously missing partbooks of Lamentationes Hieremiae Prophetae by Wacław of Szamotuły (shelf-mark AAGn. PL 489), published in 1553. To date, the only known partbooks have been the Tenor, preserved in Munich, and the Cantus, discovered in Regensburg in 1983. The fragments extracted from the binding of the Gniezno volume contain passages of the bass and alto parts for the first, second and third reading on Maundy Thursday. Both passages of the alto part are in the tenor clef (C4), which suggests that the Lamentationes were written for an ensemble of low voices. Although one is tempted to speculate that Wacław of Szamotuły wrote the work with the male forces of the Capella Rorantistarum in mind, it seems equally likely that he was influenced by the strong tradition of lamentation settings, generally composed for low voices. Each of the three fragments contain numerous depletions, caused by the deterioration of the paper, but it has been possible to recover more than one hundred bars from both missing partbooks and to reconstruct three passages of Lamentationes in a three-part form. The reasons why the sheet containing the composition by Wacław of Szamotuły was used as binding waste are easy to identify. It turns out that the reused material was originally a test print of two parts, which could not be incorporated into a partbook, containing several misprints. Given that the discovered fragments are part of a composition by one of the most eminent Polish composers of the sixteenth century, and that the said composition was the largest work published in print in Poland during this period and also represented probably the greatest Polish publishing initiative prior to the edition of Mikołaj Gomółka’s Melodies for the Polish Psalter (1580), this discovery must be regarded as being of great significance.
W wyniku trwającego od 2013 r. w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie katalogowania zbiorów zostały odnalezione starodruki, których oryginalne oprawy zawierają powtórnie wykorzystane, jako introligatorska makulatura, fragmenty wcześniejszych druków, uznanych z różnych względów za nieprzydatne. Należy do nich wydana w 1554 r. w Lyonie książka Consilia Nicolasa Bohiera (sygn. BS 1909), pochodząca z klasztoru benedyktyńskiego w Lubiniu. O tym ważnym odkryciu jako pierwsi poinformowali opinię publiczną Jakub Łukaszewski oraz Wiesław Wydra z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autorzy zwięźle komentowanej edycji faksymilowej wszystkich dziewięciu fragmentów druków wyjętych z oprawy gnieźnieńskiego woluminu. Wszystkie fragmenty pochodzą z drukarni krakowskich i datowane są na lata 1531-1555. Wśród nich szczególnie cenny jest arkusz drukarski z oficyny Łazarza Andrysowica, zawierający fragmenty obu brakujących dotąd głosów z wydanych w 1553 r. Lamentationes Hieremiae Prophetae Wacława z Szamotuł (sygn. AAGn. PL 489). Dotychczas znana była jedynie księga głosowa Tenoru, zachowana w Monachium, oraz księga głosowa Cantus, odnaleziona w 1983 r. w Ratyzbonie. Wydobyte z oprawy gnieźnieńskiego woluminu fragmenty zawierają zapis głosu basowego i altowego do pierwszej, drugiej i trzeciej lekcji na Wielki Czwartek. Obydwa fragmenty głosu altowego opatrzone są kluczem tenorowym (C4), co wskazuje, że Lamentationes były przeznaczone na zespół głosów niskich. Choć nieodparcie nasuwa się przypuszczenie, iż Wacław z Szamotuł kierował się męską obsadą kapeli rorantystów, to wydaje się równie prawdopodobne, że nawiązywał do silnie ugruntowanej tradycji opracowań lamentacji, komponowanych na ogół na głosy niskie. Wszystkie trzy fragmenty zawierają liczne, spowodowanymi zniszczeniami papieru, ubytki, ale łącznie pozwalają na odzyskanie ponad stu taktów z obu zaginionych ksiąg głosowych i możliwość rekonstrukcji trójgłosowej postaci trzech odcinków Lamentationes. Przyczyny potraktowania arkusza z kompozycją Wacława z Szamotuł jako introligatorskiej makulatury nie są trudne do ustalenia. Okazuje się on próbnym wydrukiem dwóch głosów, nie mogącym wejść w skład żadnej księgi głosowej, zawierającym ponadto kilka błędów drukarskich. Zważywszy na fakt, że mamy do czynienia z utworem jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów XVI wieku, a przy tym z najobszerniejszym dziełem z tego czasu ogłoszonym drukiem i przypuszczalnie największą polską inicjatywą edytorską przed ukazaniem się Melodii na psałterz polski Mikołaja Gomółki (1580), trzeba to odkrycie uznać za wydarzenie niezwykle ważne i znaczące.
