Enactivism and Performance Theory: Towards Interdisciplinarity Without Misunderstandings

Oglądanie widowiska o charakterze performatywnym jest szczególnym doświadczeniem partycypacyjnym, na które składają się ucieleśnienie i interaktywność. Jego znaczenie nie jest ani odbierane wprost, ani biernie obserwowane, lecz raczej odgrywane lub rekonstruowane w interaktywnym procesie zachodzącym między wykonawcą a widzem. Z takim obrazem widowiska performatywnego (przedstawienia teatralnego i innych form performatywnych) zgodziłoby się wielu badaczy. Co ważne, taki opis jest oparty na nowym, kompleksowym podejściu do ludzkiego poznania, określanym jako enakcja lub enaktywizm. Istnieją wyraźne podobieństwa między teorią performansu, wykorzystywaną w różnych dyscyplinach humanistyki (w tym w teatrologii), a najnowszymi osiągnięciami kognitywistyki. Te dwa obszary refleksji teoretycznej dzielą jednak równie istotne różnice, wynikające z ich genealogii. W swoich początkach performatyka opierała się na antropologii i pragmatyce filozoficznej. Enaktywizm zaś narodził się z efektywnego połączenia biologii, teorii systemów dynamicznych i fenomenologii. Celem artykułu jest przyjrzenie się temu, co wspólne i odmienne w obu domenach refleksji i wyjaśnienie pewnych nieporozumień, by w ten sposób otworzyć drogę do potencjalnych powiązań w przyszłości.

Watching a performance is a particular kind of a participatory experience; moreover, it is one with constitutive embodied and interactive features, where a meaning is not simply received or passively observed but, rather, enacted or reconstituted in an interactive process between a performer and a spectator. This is a depiction of performance (theatrical or otherwise) that many scholars will agree with. It is also, and importantly, a description founded on a new and comprehensive approach to human cognition called enaction or enactivism. The similarities between performance theory, as used and applied in various branches of the humanities (including theatre studies), and the newest achievements of cognitive science are noticeable. Yet, there are also important differences that stem from the very genealogies of the respective theoretical fields. Performance studies rests on its beginnings in anthropology and philosophical pragmatics. Enactivism is the offspring of a fruitful union between biology, dynamic systems theory and phenomenology. The aim of this article is to look at what is common but also distinct in these two domains of thought and to clear up some misunderstandings, thus opening the door to potential connections in the future.