„Dziady Kazimierza Dejmka w „chwili osobliwej”

This article addresses the circumstances of the production and the process of its subsequent mythologization of the staging i of Adam Mickiewicz's Dziady (Forefathers’ Eve) directed by Kazimierz Dejmek at the National Theater in Warsaw, which premiered in November 1967 and was removed from the theater’s performance schedule by order of the authorities after 30 January 1968. The author rectifies various erroneous information about this performance. Contrary to subsequent perceptions, the selection of Dziady for the commemoration of the October Revolution could not have been a premeditated external provocation or conspiracy, but rather a personal act "in political and national terms" by Dejmek, the play's director and the head of the National Theater. The author emphasizes that Dejmek harbored an aversion to Forefathers’ Eve and sought to dispel the romantic myth, seeking revolutionary content in Mickiewicz's text. The staging was intended to function as a form of shock therapy, with the objective of unveiling the anti-Tsarist, rather than the anti-Russian, essence of the work, and emphasizing the shared ideals between Polish and Russian rebels .The fact that not only the party authorities, but also critics and audiences interpreted the staging in a manner contrary to Dejmek's intentions is, according to the author, indicative of a loss of connection between Dejmek and the prevailing public sentiment. The second part of the article presents a concise overview of materials and documents published in the same volume of Pamiętnik Teatralny, noting that the publication of the volume serves as a reference to Marta Fik's pioneering research on Dejmek’s Forefathers’ Eve, published in 1995.

Artykuł dotyczy okoliczności powstania oraz procesu mitologizacji inscenizacji Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym w Warszawie, która miała premierę w listopadzie 1967 i została zdjęta z afisza na polecenie władz 30 stycznia 1968. Autor koryguje różne fałszywe informacje na temat tego przedstawienia. Podkreśla, że wbrew późniejszym opiniom wybór Dziadów na rocznicę rewolucji październikowej, nie mógł być wcześniej zaplanowaną zewnętrzną prowokacją lub intrygą, ale był osobistym aktem „w kategoriach politycznych i narodowych” Dejmka, reżysera i dyrektora Teatru Narodowego. Autor zaznacza, że Dejmek nie znosił Dziadów i chciał przekreślić mit romantyczny, szukając tekście Mickiewicza treści rewolucyjnych. Inscenizacja miała być terapią szokową i eksponować antycarską, a nie antyrosyjską wymowę utworu oraz wspólnotę ideałów polskich i rosyjskich buntowników. Fakt, że nie tylko władze partyjne, lecz także krytycy i widzowie zinterpretowali przedstawienie całkiem odwrotnie, autor traktuje jako znak, że Dejmek stracił poczucie rzeczywistych nastrojów społecznych. W drugiej części artykułu znajduje się zwięzła prezentacja materiałów i dokumentów publikowanych w tym samym tomie Pamiętnika Teatralnego. Autor zaznacza, że publikacja tomu jest nawiązaniem do prekursorskich badań Marty Fik nad Dziadami Dejmka opublikowanych w 1995 roku.