Ekstremalne wartości wskaźników chwiejności atmosfery w Polsce i ich związek z mechanizmami ograniczającymi rozwój konwekcji

The primary goal of the study was to examine the temporal and spatial variability of values of selected atmospheric instability indices over Poland for the period 2005–2014. The research involved six indices most frequently applied in convection forecasting – Convective Available Potential Energy, K-Index, Lifted Index, Severe Weather Threat Index, Showalter Index and Total Totals Index. The data from three Polish upper air sounding stations (Łeba, Legionowo, Wrocław), as well as SYNOP codes on present and past weather and reports on severe meteorological phenomena from the European Severe Weather Database were used in this study. It was found that extremely high values of the selected indices were characterised by strong temporal and spatial variability. Moreover, a detailed analysis of the days when no convective events were observed, despite extreme values of instability indices, demonstrated that the occurrence of isothermal or inversion layers were the most common mechanisms inhibiting the development of severe convective phenomena. Convection was also inhibited when the area was free from an influence of atmospheric fronts, convergence zones or low-pressure troughs.

Głównym celem opracowania jest ocena czasowej i przestrzennej zmienności ekstremalnych wartości wybranych wskaźników chwiejności w Polsce w latach 2005–2014. Badania wykonano w odniesieniu do ekstremalnych wartości sześciu indeksów chwiejności – Convective Available Potential Energy, K-Index, Lifted Index, Severe Weather Threat Index, Showalter Index i Total Totals Index. Podstawę badań stanowiły dane pomiarowe z polskich stacji aerologicznych – Łeba, Legionowo, Wrocław – z lat 2005–2014. Ponadto w opracowaniu wykorzystano informacje z depesz SYNOP i raporty o groźnych zjawiskach meteorologicznych bazy European Severe Weather Database. Badania pozwoliły na rozpoznanie wyraźnej czasowej i przestrzennej zmienności ekstremalnych wartości omawianych wskaźników. Szczegółowej analizie poddano trzy dni, w których mimo ekstremalnych wartości wybranych indeksów nie wystąpiły żadne z analizowanych zjawisk konwekcyjnych. Wykazano, że hamowaniu ruchów pionowych zwykle sprzyjało występowanie warstw izotermicznych i inwersyjnych w swobodnej atmosferze. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym rozwój konwekcji było położenie badanego obszaru poza zasięgiem oddziaływania frontów atmo- sferycznych, stref zbieżności lub zatok niżowych.