Wykorzystanie elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej a jakość przestrzeni publicznej na obszarach wiejskich w Polsce

The purpose of the study is to explore the relationship between the use of elements of cultural heritage and local identity and the quality of public space projects implemented in rural areas. The study, carried out on a sample of 231 investments cofinanced by the European Union for operations of the type ’Shaping public space’ under the measure ‚Basic services and village renewal in rural areas’ covered by the Rural Development Programme for 2014–2020, showed that numerous generally accessible sports and leisure facilities are currently developed in Polish villages but usually result in the creation of spaces that are not particularly innovative, repeating existing solutions and not using local potentials and traditions. At the same time, the analysis of projects implemented under the above-mentioned programme confirmed that emphasising the local identity and heritage of a given place is associated with a more innovative approach to rural design and, as a result, may affect the holistic assessment and value of a given investment. The use of the genius loci element is a factor that significantly affects the value of public space, allows for the preservation of distinctiveness, and supports the development of individual villages in Poland. The results of the study suggest that drawing inspiration from and making reference to elements of cultural heritage and local identity may contribute to reversing the negative phenomena observed in the physiognomy of rural areas in recent years, such as the typification of architectural forms imposing universal unification, as well as distancing itself from local customs and place identity.

Celem pracy jest wskazanie powiązań między wykorzystaniem elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej a jakością projektów przestrzeni publicznych realizowanych na terenach wiejskich. Badanie, przeprowadzone przez autorkę na próbie 231 inwestycji, które zostały dofinansowane ze środków Unii Europejskiej na operację pod nazwą „Kształtowanie przestrzeni publicznej”, w ramach działania „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, wykazało, że polska wieś jest miejscem rozwoju ogólnodostępnych funkcji sportowych i rekreacyjnych, jednak przeważnie w przestrzeniach o niskim stopniu innowacyjności, schematycznych oraz niewykorzystujących swoich lokalnych potencjałów i tradycji. Jednocześnie analiza projektów zrealizowanych w ramach Programu potwierdziła, że podkreślenie tożsamości lokalnej i historii danego miejsca jest związane z innowacyjnym podejściem do projektowania ruralistycznego, a w efekcie może oddziaływać na holistyczną ocenę i walory danej inwestycji. Wykorzystanie elementu genius loci stanowi czynnik, który w istotnym stopniu wpływa na wartość przestrzeni publicznej, pozwala na zachowanie odrębności oraz wspiera rozwój poszczególnych miejscowości w Polsce. Wyniki badania sugerują, że odwołanie do elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej może przyczynić się do odwrócenia negatywnych zjawisk obserwowanych w fizjonomii obszarów wiejskich w ostatnich latach, takich jak typizacja form architektonicznych narzucająca powszechną unifikację, a także odcięcie od lokalnych zwyczajów i tożsamości miejsca.