Targowica jako polskie niesamowite

This article proposes perceiving the Targowica Confederation of 1792 and its later myth as a Polish uncanny (unheimlich) phenomenon. I present my reasoning through an analysis of treason cases during the Kościuszko Uprising of 1794. Legal institutions at that time were working on such affairs in a slow manner thus social unrests were needed to trigger more radical decisions on judging the treacherous deeds. This indolence was due to the elites’ fear of defining all nobles who received money from the foreign states as traitors. From this perspective Targowica becomes a symbol or a synecdoche not only of a treason but also of noblemen’s negative traits. As a result it is simultaneously well-known and disturbing, i.e. uncanny.

Artykuł jest próbą przedstawienia konfederacji targowickiej oraz jej późniejszego mitu jako polskiego niesamowitego (unheimlich). Moja argumentacja opiera się na analizie procesów o zdradę w trakcie insurekcji kościuszkowskiej. Instytucje prawne prowadziły tego rodzaju postępowania w powolny sposób, co wywołało niezadowolenie i napięcie społeczne, których skutkiem były bardziej radykalne sposoby osądzania zdradzieckich czynów. Wspomniana opieszałość wynikała ze strachu elit przed uznaniem wszystkich szlachciców, którzy pobierali pieniądze od obcych państw, za zdrajców. W tej perspektywie Targowica staje się symbolem czy też synekdochą nie tylko zdrady, lecz także wszystkich negatywnych cech szlacheckich. W konsekwencji jest ona równocześnie dobrze znana oraz niepokojąca, a więc niesamowita.