Kształcenie ogólne – wizja pedagogiczna czy utopia? W sprawie translokacji teorii kształcenia ogólnego w powojennym dyskursie pedagogicznym w Polsce

The article describes evolution that had taken place in Poland regarding the understanding and allocation of the theory of liberal education after the Second World War. Selected studies of four pedagogues are analyzed: Sergei Hessen, Bogdan Nawroczyński, Bogdan Suchodolski, and Wincenty Okoń. The paper consists of three parts. The first one heuristically explains the problem of liberal education. The point of reference in these considerations are the contemporary traces of utopian thinking in Polish science of education and the historiosophic thoughts of Immanuel Kant. The second part contains an analysis of the concepts of liberal education of the authors mentioned above. In the third part, the author presents a proposal of distinguishing two types of liberal education – utopian and non-utopian (visionary), and idiographically reconstructs the course of change process which led to the current situation in Polish science of education.

W artykule scharakteryzowano ewolucję, która dokonała się w Polsce odnośnie do rozumienia i dziedzinowego przyporządkowania teorii kształcenia ogólnego. Analizie poddano wybrane opracowania czterech pedagogów: Sergiusza Hessena, Bogdana Nawroczyńskiego, Bogdana Suchodolskiego i Wincentego Okonia. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej wyjaśniono heurystycznie problem kształcenia ogólnego. Punktem odniesienia w tych rozważaniach są współczesne tropy myślenia utopijnego w pedagogice polskiej i myśl historiozoficzna Immanuela Kanta. Druga część zawiera analizę koncepcji kształcenia ogólnego wymienionych powyżej autorów. W trzeciej części autor przedstawił syntetyczną rekonstrukcję procesu translokacji, która doprowadziła do aktualnego usytuowania kształcenia ogólnego w pedagogice polskiej.