Philosophy of Values as an Inspiration and the Basis of the Directions in the Development of Educational Science in Poland (1918–1939)

The origins of educational science are tied to the anti-naturalistic breakthrough in the humanities and to the work of such authors as W. Dilthey, H. Rickert, J. Kerschensteiner, E. Spranger, or T. Litt. In Poland, the so-called ‘pedagogy of culture’ has enjoyed a broad, diverse and multi-threaded kind of development. A personal- creative role of values in the process of education lies at its core, while the pluralism of its directions stems from the different philosophical bases (along with religions affiliated with them) that became the constituents of its concepts. The paper identifies three main directions in the development of pedagogy of culture in Poland, referring to the philosophy of German idealism (Hegel’s objective spirit), the neo-Kantians of the Baden school, the Catholic direction with its philosophy of moderate realism (Thomism and neo-Thomism), and the direction rooted in Polish culture and philosophy: that of a secular and left-wing nature. The article presents the  classification I made of the selected directions in the development of educational science. It brings out both their individuality and specificities (as shown by the discussed concepts of the selected authors). The chief aim is to present the panorama of directions within the ‘pedagogy of culture’ in Poland in 1918–1939 with their philosophical and educational foundations, also characteristic of the rest of Central Europe at the time.

Rodowód pedagogiki kultury wiązany jest z antynaturalistycznym przełomem w humanistyce, z twórczością W. Diltheya, H. Rickerta, J. Kerschensteinera, E. Sprangera, czy T. Litta. W Polsce pedagogika kultury posiada szeroki, wielowątkowy i zróżnicowany rozwój. Niezbywalnym jej rdzeniem pozostaje osobowościowo-twórcza rola wartości w procesie edukacji, a pluralizm kierunków rozwoju wynika z odmienności podstaw filozoficznych (wraz z sympatyzującymi z nimi religiami) tworzących je koncepcji. W artykule wyłaniam trzy główne kierunki jej rozwoju w Polsce: nawiązujący do filozofii niemieckiego idealizmu (Heglowskiego ducha obiektywnego) i neokantystów badeńskich; kierunek katolicki z jego filozofią realizmu umiarkowanego (tomizmu i neotomizmu); kierunek zakorzeniony w polskiej filozofii i kulturze o laickim i lewicowym charakterze. Artykuł prezentuje wykonaną przeze mnie klasyfikację wyłonionych kierunków rozwoju pedagogiki kultury; wydobywa zarówno ich odrębności, jak i specyfikę (służą temu przedstawione koncepcje wybranych autorów). Jego naczelnym celem jest prezentacja panoramy kierunków rozwoju pedagogiki kultury w Polsce lat 1918–1939 i ich filozoficzno-pedagogicznych podstaw, łącznie charakterystycznych zarazem dla ówczesnej Europy środkowej.