Reprezentacje dziecka w dyskursie ekologicznym studentów pedagogiki wczesnoszkolnej

The purpose of the article is to show the place and role of the child in the modern ecological discourse, the foundation of which becomes the acknowledgment, recognition and deep understanding of children’s rights and their new position in the world and in their relations with adults as well as nature. These narratives are juxtaposed with the reality, in which children’s rights to participation and social activism are very often taken away or significantly restricted, viewing them in terms of a vulnerable, immature being, susceptible to experiencing harm and in need of care and concern, and therefore incapable of subjective interaction and involvement in problems appropriated by adults. In the analysis of the ecological discourse relating to the role of the child in the construction of harmony in human-nature relations, a dichotomous division was applied: the child-victim (victima) and the child-savior (salvatore). Given the multifaceted nature of this discourse, only selected themes with a pedagogical connotations have been featured in it. Statements and attempts to construct representations of the child in the ecological space were also based on the results of our own research, which was carried out with students of early childhood pedagogy, after a three-semester cycle of courses in natural-ecological education. The empirical material was obtained from the linguistic analysis of oral and written statements of 183 students.

W artykule podjęto próbę ukazania miejsca i roli dziecka w nowoczesnym dyskursie ekologicznym, którego fundamentem staje się przyznanie, uznanie i głębokie rozumienie praw dziecka i jego nowej pozycji w świecie oraz w relacjach z dorosłymi i przyrodą. Narracje te zderzono z rzeczywistością, w której bardzo często odbiera się lub znacząco ogranicza prawa dziecka do partycypacji i aktywizmu społecznego, postrzegając je w kategoriach istoty bezbronnej, niedojrzałej, podatnej na doświadczanie krzywdy i wymagającej opieki oraz troski, a więc niezdolnej do podmiotowego współdziałania i zaangażowania w problemy zawłaszczone przez dorosłych. W analizie dyskursu ekologicznego odnoszącego się do roli dziecka w konstrukcji harmonii w relacjach człowiek-przyroda zastosowano dychotomiczny podział: dziecko-ofiara (victima) i dziecko-zbawca (salvatore). Mając na uwadze wieloaspektowość owego dyskursu, zostały w nim wyostrzone jedynie wybrane wątki o nachyleniu pedagogicznym. Konstatacje i próby konstrukcji reprezentacji dziecka w przestrzeni ekologicznej zostały oparte także na wynikach badań własnych, którymi objęto studentów pedagogiki wczesnoszkolnej, po trzysemestralnym cyklu zajęć z edukacji przyrodniczo-ekologicznej. Materiał empiryczny pozyskano z analizy językowych wypowiedzi ustnych i pisemnych 183 studentów.