Pomiędzy „integralnym jugoslawizmem” a „chrześcijańskim nacjonalizmem” – projekcje wspólnoty w obrębie serbskiej ideosfery po 1918 roku

In the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes (SHS), established in 1918, yugoslavism as a political idea of the integration of the nations was correlated by the Serbian intellectuals with another kind of the idea of community which only preserved terminological appearances of connection with the initial conception. In the interwar reality, unprecised „integral yugoslavism” gradually became the indication of the ethnic exclusivism of the Serbs and their leadership ambitions in the new state (philosophical ground for such a vision layed Miloš Djurić, whereas nationalisation of the community project was continued by Vladimir Dvorniković). The radicalisation of this programme ensued thanks to the ideologists of so called Christian nationalism (above all  Dimitrije Ljotić) and led to the affirmation of the values of the native traditionalism. Such a thought with a fascist indication, supported with the politicised Orthodoxy and taking shape of the Serbian national idea from the nineteen-thirties, will be constituted as a primary factor of the disintegration of the (imaginary) community of the Yugoslavs right into the nineteen-nineties.

W utworzonym w 1918 roku Królestwie SHS jugoslawizm jako polityczna idea integracji narodów został przez serbskich intelektualistów zestrojony z innym typem idei wspólnoty, który zachował tylko terminologiczne pozory związku z wyjściową koncepcją. W rzeczywistości międzywojennej niedoprecyzowany „integralny jugoslawizm” stawał się stopniowo wyznacznikiem etnicznego ekskluzywizmu Serbów i ich ambicji przywódczych w nowym państwie (filozoficzny grunt pod taką wizję przygotował Miloš Djurić, a nacjonalizację projektu wspólnotowego kontynuował Vladimir Dvorniković). Radykalizacja tego programu nastąpiła  za sprawą ideologów tzw. chrześcijańskiego nacjonalizmu (przede wszystkim Dimitrije Ljoticia) i doprowadziła do afirmacji wartości rodzimego tradycjonalizmu. Ta faszyzująca myśl, wspierana upolitycznionym prawosławiem i przybierająca od lat 30. kształt serbskiej idei narodowej, stanowić będzie podstawowy czynnik dezintegrujący (wyobrażoną) wspólnotę Jugosłowian aż do lat 90. XX wieku.