Niektóre pojęcia i słowa klucze teorii krytycznej

The subject of the analysis is the conceptual network used by researchers identified with the critical paradigm or theory. The source is provided by glossaries presenting characters, problems and controversies. Studies of this type contain a selected set of terms, reporting definitions and hence methods of understanding social phenomena that are proprietary or – less frequently – agreed within a scientific field. The analysed materials provide an illustration of the interdisciplinary and multi-faceted nature of the critical approach. They also show the importance of the attainments of certain authors also as regards creativity in word formation and the ability to explicate notions and their accompanying concepts. Terminologies oft en determine the status of a scientific theory. In turn, the constructs of notions are a confirmation of the correctness of observations and social imagination. Notions themselves, on the other hand, may be compared to leads picked up by successive generations enabling the opening of new gates and the setting of new paths. The term “rhisomatic” referred to texts and discourses by French philosophers (Félix Guattari, Gilles Deleuze) may also illustrate the formation of critical theory. If political sciences were to use the attainments of critical social sciences to date, it is worthwhile to take a look at the political contexts of the research done to date in this area and the specificity of the methodological approach, including the construct of conceptual network.

Przedmiotem prezentowanej analizy jest siatka pojęciowa stosowana przez badaczy identyfikowanych z paradygmatem lub teorią krytyczną. Źródłem są słowniki przedstawiające charakterystyczne dla formacji postaci, problemy i kontrowersje. Opracowania tego typu zawierają wyselekcjonowany zestaw terminów, definicje sprawozdawcze, tym samym autorskie lub – rzadziej – uzgodnione w obrębie dyscypliny naukowej sposoby rozumienia zjawisk społecznych. Materiały analizowane stanowią ilustrację interdyscyplinarności i wielowątkowości podejścia krytycznego. Pokazują również, jakie znaczenie ma dorobek niektórych autorów, także jeśli chodzi o kreatywność w zakresie słowotwórstwa i umiejętność eksplikacji pojęć i towarzyszących im koncepcji. Terminologie często decydują o statusie teorii naukowej. Konstrukcje pojęć są z kolei potwierdzeniem trafności obserwacji i wyobraźni społecznej. Same zaś pojęcia mogą być porównane do podejmowanych przez kolejne generacje tropów pozwalających otwierać nowe bramy i wytyczać nowe ścieżki. Termin „rizomatyczny” (rhisomatic) odniesiony do tekstów i dyskursów przez francuskich filozofów (Félix Guattari, Gilles Deleuze) może ilustrować także formowanie teorii krytycznej. Jeśli politologia miałaby korzystać z dotychczasowego dorobku krytycznych nauk społecznych, warto przyjrzeć się politycznym kontekstom dotychczasowych badań prowadzonych w tym nurcie oraz specyfice podejścia metodologicznego, w tym konstrukcji siatki pojęciowej.