Opłakana Koronacja Marii Włodzimierza Tetmajera w kościele katedralnym w Sosnowcu

The text presents significant and previously overlooked aspects of the iconographic program of the Young Poland-era mural decoration by Kraków painters Włodzimierz Tetmajer and Henryk Uziembło in the Church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Sosnowiec. The murals were created in the main city of the Silesian- Dąbrowa Basin during the turbulent years of 1904–1906. An analysis of the program’s elements indicates that the depiction of the Coronation of Mary at the center of the church deviates from traditional and unequivocal representations. The interpretation of the iconography reveals that, according to Tetmajer – the author of the concept – it is a coronation that cannot be carried out, unfulfilled and irrelevant concerning the dignity of the Virgin Mary as the Queen of Poland. This is because Poland, the deceased Motherland of its people, lies in the grave, where the Virgin Mary also rested before the Assumption. This is confirmed by the analysis of the iconography and the message of the painting “The Assumption of Mary” in the main altar. It subtly but unmistakably suggests that the grave is not empty. This state of affairs evokes despair, sorrow, and agitation among the participants of the halted, impossible-to-conduct coronation ceremony in heaven, as well as among some of the angels accompanying the ascending Virgin Mary. At the foot of the divine throne, all of them await justice and mercy. Their arguments, and the basis of their pleas, are the eternal faithfulness of Poland and the Polish people to Christianity, the Church, and the Virgin Mary, depicted in historical scenes on the church walls, such as the Baptism of Poland, the Baptism of Lithuania, the Lwów Oaths of King John II Casimir, and the Homage of the Polish Kings to the Virgin Mary with the Child.

Tekst prezentuje istotne i jak dotąd niedostrzeżone treści programu ikonograficznego młodopolskiej dekoracji malarskiej, autorstwa krakowskich malarzy Włodzimierza Tetmajera i Henryka Uziembły w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Sosnowcu. Malowidła powstały w głównym mieście Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego, w burzliwych latach 1904‒1906. Interpretacja elementów składowych programu wskazuje, że przedstawiona w centrum kościoła koronacja Marii odbiega od odwiecznych i jednoznacznych ujęć. Analiza ikonografii ujawniła, że wedle Tetmajera – autora koncepcji, jest to koronacja niemożliwa do przeprowadzenia, niespełniona, bo nieaktualna, w zakresie godności Matki Bożej – Królowej Polski. Jest tak, albowiem Polska, umarła Matka – Ojczyzna swego ludu leży w grobie, w którym przed Wniebowzięciem spoczywała też Matka Boża. Potwierdza to analiza ikonografii i wymowy obrazu Wniebowzięcie Marii w ołtarzu głównym. Zasugerowano w nim subtelnie, ale jednoznacznie, że grób nie jest pusty. Stan ten wywołuje rozpacz, żal, wzburzenie pośród uczestników zatrzymanej, bo niemożliwej do przeprowadzenia ceremonii koronacyjnej w niebiosach, jak i u części aniołów towarzyszących wstępującej do nich Matce Bożej. U stóp boskiego tronu wszyscy oni czekają na sprawiedliwość i miłosierdzie. Ich argumentem, a zarazem podstawą owych błagań jest odwieczna wierność Polski i Polaków chrześcijaństwu, Kościołowi i Matce Bożej, przedstawiona w scenach historycznych na ścianach kościoła, takich jak chrzest Polski, chrzest Litwy, śluby lwowskie Jana Kazimierza i pokłon królów Polski składany Matce Boskiej z Dzieciątkiem.