The subject of the text is the struggle for power in the Christian Social Association (Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, ChSS) in the period from the overthrow of its founder and president Jan Frankowski in the spring of 1968 to the election of Kazimierz Morawski as chairman of the ChSS General Board in February 1974. During this time, the organisation was led by Zygmunt Filipowicz MP, Frankowski’s former deputy. However, he failed to consolidate his power, and was only one party in the rivalry between several ambitious activists – Janusz Makowski, Adam Romaniuk, Jan Majdecki, Kazimierz Morawski, and Stanisław Jan Rostworowski – who had earlier caused the overthrow of the first ChSS president. The coalitions within the new leadership changed frequently, depending on where the main axis of the dispute ran: from the struggle between MPs Filipowicz, Makowski, and Romaniuk, and the so-called “youngsters”, i.e. Majdecki, Morawski, Rostworowski, and Andrzej Szomański, to the fundamental conflict between Majdecki and Romaniuk, and the rivalry between Morawski and his former ally Rostworowski. The involvement of the main players in cooperation with the Communist security organs was of great importance for the course of events: Majdecki (secret collaborator “Mak”/”Derby”), Morawski (secret collaborator “Mariusz”) and Rostworowski (secret collaborator“Stanisław”) used their ties with the Ministry of Internal Affairs to strengthen their own position, while the Ministry treated them as the most important tool to control the Association. The pressure from the Office for Religious Affairs, where these activists were frequent visitors, trying to convince its head, Aleksander Skarżyński, of their arguments, was also important. The text indicates the consequences of the Association’s dependence on these two institutions, as it resulted in its ideological exhaustion and complete political subordination to the state authorities. It is also a study of the attitudes of people who, for their own interests, did not hesitate to cooperate with the security organs of the communist state.
Tematem tekstu jest walka o władzę w Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Społecznym w okresie od obalenia jego twórcy i prezesa Jana Frankowskiego wiosną roku 1968 do wyboru na przewodniczącego Zarządu Głównego ChSS Kazimierza Morawskiego w lutym 1974 r. W tym czasie organizacją kierował poseł Zygmunt Filipowicz, dotychczasowy zastępca Frankowskiego. Nie zdołał on jednak umocnić swojej władzy i ostatecznie był tylko jedną ze stron w rywalizacji kilku ambitnych działaczy – Janusza Makowskiego, Adama Romaniuka, Jana Majdeckiego, Kazimierza Morawskiego i Stanisława Jana Rostworowskiego – którzy wcześniej doprowadzili do obalenia pierwszego prezesa. Koalicje w ramach nowego kierownictwa często się zmieniały, w zależności od tego, gdzie przebiegała główna oś sporu: od walki Romaniuka oraz posłów Filipowicza, Makowskiego z tzw. młodymi, czyli Majdeckim, Morawskim, Rostworowskim i Andrzejem Szomańskim, przez zasadniczy konflikt Majdeckiego z Romaniukiem, po finalną rywalizację Morawskiego z dotychczasowym sojusznikiem Rostworowskim. Ogromne znaczenie dla biegu wydarzeń miało agenturalne uwikłanie głównych graczy: Majdeckiego (TW „Mak”/ „Derby”), Morawskiego (TW „Mariusz”) i Rostworowskiego (TW „Stanisław”), którzy wykorzystywali związki z MSW dla wzmacniania własnej pozycji, podczas gdy resort traktował ich jako najważniejsze narzędzie kontroli nad stowarzyszeniem. Istotny był również nacisk Urzędu ds. Wyznań, w którym działacze ci często gościli i starali się przekonać jego szefa, Aleksandra Skarżyńskiego, do swych racji. Tekst wskazuje skutki uzależnienia stowarzyszenia od tych dwóch instytucji w postaci jego ideologicznego wyjałowienia i całkowitej politycznej podległości władzy. Stanowi także studium postaw ludzi, którzy dla swych partykularnych interesów nie zawahali się podjąć współpracy z organami bezpieczeństwa państwa komunistycznego.
