Trajektorie rozwoju zdolności dzieci podwójnie wyjątkowych. Analiza przypadków kluczowych

Artykuł podejmuje tematykę rozwoju zdolności osób podwójnie wyjątkowych, tj. takich, które posiadają jednocześnie zdolności oraz deficyty, zaburzenia lub niepełnosprawność. Temat ten jest istotny ze względu na fakt, że wsparcie rozwoju zdolności takich osób jest zwykle utrudnione z powodu nietrafnych diagnoz i braku skutecznych oddziaływań psychopedagogicznych i merytorycznych. Celem badań było uzyskanie charakterystyki trajektorii rozwoju zdolności dzieci podwójnie wyjątkowych, tj. posiadających zdolności kierunkowe oraz trudności rozwojowe. W jakościowych badaniach podłużnych, prowadzonych wśród rodziców dzieci zdolnych, wyłoniono trzy przypadki kluczowe, które spełniają kryteria podwójnej wyjątkowości (nominacje rodziców wskazujące na posiadane zdolności kierunkowe oraz diagnozę ADHD i spektrum autyzmu – zespół Aspergera). Przeprowadzono analizę trajektorii rozwoju zdolności według kategorii Mega Modelu. Wyniki wskazują niewielkie możliwości rozwoju zdolności kierunkowych, typowych dla nominacji rodziców dzieci w wieku wczesnym szkolnym (muzyczne, plastyczne), czego częstą przyczyną są inhibitory związane z cechami psychospołecznymi dzieci oraz ograniczeniami środowiskowymi wynikającymi ze specyfiki rodziny i szkoły. Badania ukazały brak wsparcia środowiska edukacyjnego wobec charakteryzowanych przez rodziców dzieci podwójnie wyjątkowych w zakresie ich predyspozycji kierunkowych. Mniej typowe, specyficzne dla konkretnego dziecka predyspozycje (twórczość literacka, informatyka) rozwijane przy wsparciu rodziny oraz szkoły, chociaż nie są poparte obiektywnymi osiągnięciami, mają szanse stanowić dla analizowanych biografii istotne wzmocnienie w funkcjonowaniu edukacyjnym i zawodowym.