Roztoczańskie cmentarze – sacrum i pomniki przeszłości regionu w kontekście ich wykorzystania w turystyce krajoznawczej

The article carried out characteristics and assessed the status of sacrum in selected cemeteries of Roztocze region treated as monuments of the past in the context of the possibility of their use in tourism and sightseeing. We analyzed the characteristics of this region’s cemeteries belonging to the Greek Catholic, Orthodox, Roman Catholic, Jewish and Protestant religion followers. Their genesis, war and symbolism were taken into account in the analysis. It was clear that sacrum was best preserved at war and symbolic cemeteries. It is due to the fact that they remain under the patronage of the state and burials no longer take place there. Their current architectural state was achieved as a result of competitions, or through the implementation of the rules governing the appearance of war a cemetery. At the same time, the sacred status appears to be threatened the most at the Roman Catholic cemeteries. Such a situation takes place as a result of a few factors. First of all, the cemetery is open; second of all, there is not much intervention into landscape architecture of the place by the administrator of cemetery.

W artykule scharakteryzowano i oceniono stan sacrum na wybranych cmentarzach roztoczańskich traktowanych jako pomniki przeszłości regionu. Analizę przeprowadzono w kontekście możliwości ich wykorzystania w turystyce krajoznawczej. Oceniono charakterystyczne dla regionu nekropolie należące do wyznawców religii: grekokatolickiej, prawosławnej, rzymskokatolickiej, żydowskiej i ewangelickiej. Uwzględniono w analizie również nekropolie wojenne oraz symboliczne. Stwierdzono, że najbardziej obecne jest sacrum na cmentarzach wojennych i symbolicznych. Wynika to z faktu, że są objęte mecenatem państwa i w dzisiejszych czasach zamknięte dla pochówków. Aktualny wyraz architektoniczny uzyskały one najczęściej w wyniku konkursów. W ich przypadkach wygląd podporządkowany jest specjalnym przepisom np. decydującym o wyglądzie cmentarza wojennego. W analizach stwierdzono, że sacrum najbardziej zagrożone jest na cmentarzu rzymskokatolickim. Wynika to z racji jego otwartości i ograniczonej interwencji administratora cmentarza w stan jego współczesnej architektury i zieleni. Zdecydowanie najgorzej oceniono sacrum w odniesieniu do cmentarzy innych wyznań niż katolickie. Znaczna część cmentarzy szczególnie grekokatolickich, oraz żydowskich zatracają sacrum przy bierności miejscowych władz administracyjnych i gmin wyznaniowych.