Kariery dragomanów pochodzenia żydowskiego w Egipcie na tle sytuacji Żydów w Sułtanacie Mameluków (XV – początek XVI wieku)

The article is devoted to two dragomans of Jewish origin - Sajf al-Dīn Shāhīn al-Tarjumān and Taghrī Birdī - who managed to make remarkable careers in the environment of the Mamluk sultans in the 15th and early 16th centuries. At that time, the situation of the Jews was not easy, as they were subjected to numerous restrictions imposed on them by the ruling dynasty, and this period is widely considered harsher for the Jews than the period when Egypt was ruled by the Fatimids (909–1171) and Ayyubids (1171–1250). Moreover, in the 14th century, the Mamluk Sultanate suffered a deep social and economic crisis, which also affected the Jews who lived there and led to a decline in crafts, forcing those of them who worked as craftsmen to turn to trade. Despite the general deterioration of the situation of the Jews in Egypt, some of them performed important functions in the administration of the Mamluk state, including the position of dragomans, i.e. translators of European languages at the sultan’s court. This practice was later adopted and widely used by the Ottomans.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie sylwetek dwóch dragomanów pochodzenia żydowskiego - Sajfa al-Dīn Shāhīna al-Tarjumāna oraz Taghrīa Birdīa - którym udało się zrobić zauważalne kariery w otoczeniu sułtanów Mameluków na przestrzeni XV i XVI wieku. Położenie Żydów w Sułtanacie Mameluków nie było łatwe, gdyż podlegali licznym ograniczeniom ze strony panującej dynastii, i przyjmuje się, że był to okres niewątpliwie gorszy dla Żydów, niż to miało miejsce w czasach panowania Fatymidów (909–1171) i Ajjubidów (1171–1250) w Egipcie. Dodatkowo Sułtanat Mameluków na przestrzeni XIV wieku przeżywał głęboki kryzys społeczny i ekonomiczny, który odbił się również na Żydach i doprowadził do upadku rzemiosła, zmuszając ich do zajęcia się głównie handlem. Pomimo ogólnego pogorszenia się sytuacji Żydów w Egipcie pełnili oni również ważne funkcje w administracji państwa Mameluków, jak choćby rolę dragomana, czyli tłumacza języków europejskich na dworze sułtana, co później zostało zaadoptowane i powszechnie wykorzystywane przez Osmanów.